Документ Microsoft Office Word

3-MAVZU: 2.1. SOTSIAL PSIXOLOGIK G’OYALAR SHAKLLANISHI 
TARIXI.(2 SOAT) 
Reja: 
1.Ijtimoiy psixologiya fanining tarixi 
Оммавий ахборот 
воситалари борасида 
амалий вазифалари 
Қонунбузарликни 
олдини олиш 
Сиёсат ва 
иқтисодиётни 
такомиллаштириш 

---

2.Xalqlar psixologiyasi nazariyasi 
Tayanch tushunchalar: 
 
1.Eramizdan 
avvalgi 
faylasuflar 
talqinida 
ijtimoiy 
psixologik 
muammolarning hal qilinishi 
G.M.  Andreevaning  yozishicha,  ijtimoiy  psixologiyaning  fan  sifatida 
shakllanish tarixini belgilash shuning uchun ham mushkulki, u bir vaqtning o‘zida 
bir  necha  fanlar  tarixiy  rivojlanishiga  aloqador  bo‘lib,  qaysi  biri  ko‘proq  bu 
jarayonning  mohiyatini  belgilashini  bilish  qiyin.
1
 Shuni  alohida  ta’kidlash  joizki, 
ijtimoiy  psixologiyaning  fan  sifatida  oyoqqa  turishiga  ko‘plab  nazariy 
yondashuvlar  turtki  bo‘ldi.  B.  Pariginning  fikricha,  ijtimoiy  psixologik  g‘oyalar 
dastlab  boshqa  fan  sohalarida  shakllanib  oldi  va  so‘ngra  mustaqil  fan  sifatida 
ajralib  chiqishi  uchun  zamin  yaratdi.
2
 Gap  bu  o‘rinda  uning  falsafiy  qarashlar 
doirasida  shakllanishi  to‘g‘risidadir.    Ushbu  jarayondagi  bo‘linish  yoki  ajralib 
chiqish asosan falfasadan psixologik va sotsiologik nazariyalarning ajralib chiqishi 
hisobiga  sodir  bo‘ldi,  desak  bo‘ladi.  Shu  nuqtai  nazarni  yoqlagan  olimlardan  O. 
KlaynbergvaG.  Olportlar  ham  ijtimoiy  psixologik  g‘oyalar  tarixi  qadimgi  grek 
falsafasiga,  xususan,  Platon  g‘oyalaridan,  va  nafaqat  Platon,  balki  Aristotel 
g‘oyalaridan  boshlanganligini  ta’kidlaydilar.  Falsafaning  yangi  davrida  paydo 
bo‘lgan olimlardan Gobbs, Lokk, Galvesiy, Russo, Gegellarning jamiyat va shaxs 
o‘zaro  munosabatiga  oid  qarashlarida  ham  olimlar  ta’kidlagan  sof  ijtimoiy 
psixologik nuqtai nazarlarning shakllanganligini ta’kidlash mumkin. 
Agar  yuqoridagi  allomalar  asarlarida  falsafa  doirasida  ijtimoiy  psixologik 
qarashlar mavjud bo‘lgan bo‘lsa, bevosita fan sifatida ijtimoiy psixologiyaning o‘z 
predmetiga ega bo‘lish tarixiy anada diqqatga sazovordir. 
Bu  davrda  ijtimoiy  psixologiyaning  rivojiga  umuman  jamiyatda  sodir 
bo‘layotgan  ijtimoiy-siyosiy  va  iqtisodiy  o‘zgarishlar  sabab  bo‘ldi.  Masalan,  19 
asrning  o‘rtalariga  kelib  qator  Evropa  mamlakatlarida  sanoat  va  savdo-sotiqning 
rivojlanishi  davlatlararo  iqtisodiy  aloqalarning  keskinlashuviga,  shu  asnoda 
millatlar  va  xalqlararo  munosabatlarning  tig‘izlashuviga  olib  keldi.  Bu  o‘z 
navbatida  tilshunoslikning  rivoji  va  xalqlar  psixologiyasining  shakllanishiga  olib 
keldi.  Lekin  tilshunoslik  fani  o‘z  imkoniyatlari  darajasida  turli  xalqlar  o‘rtasidagi 
muomala  va  muloqotning  samarali  yo‘llarini  belgilash,  odamlarning  samarali 
hamkorligini ta’minlashga ojiz edi. 
                                                            
1
Андреева Г.М. Социальная психология: Учебник для высших учебных заведений / Г.М. Андреева.-5-е изд., 
испр. и доп.- М.: Аспект Пресс, 2003 – С.28 
2
Паригин Б.Д. Социальная психология.-М., 1971 – С. 21 

---

Aynan  shunday  shu  davrga  kelib  antropologiya,  etnografiya,  arxeologiya 
sohasida ham qator muvaffaqiyatlar qozonila boshlandiki,  ular ham qo‘lga kiritgan 
noyob natijalarni ijtimoiy psixologiya siz aniq ta’riflay va tavsiflay olmadi.