Доктори X. А л и у л о в Та ризчи — ф алсаф а фанлари доктори А. А Х м ед о в

1 «Х ощ сц и й » рисоласи. 1^улёзмалар фонди, 251- бет.
а «Хилватиййа» рисоласи, к$лёзм а р а за м и 8 6 — 0 9 — 11, 69 б«-т.
188

---

дей ди ф а й л а с у ф — аг а р с а б а б йуцлиги таъкияла(Гса, у 
в ац тда, а л б а т т а , н а т и ж а з^ам й^ц булади»
. 
У
ёки бу ^одисанинг с а б а б и м а ъ л у м ёхуд н о м аъ л у м
б ули ш и мумкин, 
лекин у м у ^ а р р а р
м а вж уд. О ц и бат 
и дрок этиш сабаби н и билиш о р ^ а л и содир булади. Б у
ёрцин д и а л е к т и к фикр К,ораборийнинг цуйидаги сузла- 
ри да уз аксини топади: «били м га унинг с а б а б и о р ^ а л и
э р и ш и л а д и » 2.
М а ъ л у м к и , а р а б ти л и д а
ш а к л л а н г а н
п ерипатетик 
ф а л с а ф а н и н г маш цур н а м о я н д а л а р и ^ а р а к а т н и н г т^рт 
тури ^ а ^ и д а суз ю ри тган л а р ; пайдо булиш ва ^ а л о к
б^лиш , жойини узгарти ри ш , озай и ш ёки купайиш , Га­
л а т и и узгарти ри ш .
К е й и н ч ал и к С ад рид д ин
Ш ер о зи й
з^аракатнинг бу 
турт хилига ян а суб станц и онал — ж а в ^ а р и й ^ а р а к а т
д еб н ом л ан ган хнлини 
1
^ушади ва бу б и л ан бир ц а д а м
олра т а ш л а й д и 3. Унинг ф икрнча, 
ж а в ^ а р и й
^ а р а к а г
ш ундай ^ а р а к а т к й , у ж исм нинг т а б и а т и д а , мо^и яти д а 
содир булади, яъни ^ а р а к а т н и н г шундай яш ирин ш ак- 
лики, у охир н а т и ж а д а
м а с а л а н , чунончи, тошнинг 
м а й д а л а н и ш и га олиб келади , гарчи тош нисбий тинч 
^ о л а г д а турган булса з^ам.
С убстан ци он ал з^аракатдан та и щ а р и ян а акциден- 
ц и а л з^аракат ш а кл и хам булган. Бунинг т а р а ф д о р и
Ибн Сино эди.
Юсуф К,орабогий ак ц и д ен ц и ал х а р а к а т н и з^ам, субс- 
т ан ц и о н ал з^аракатни з^ам тан олади, бу икки ^ а р а к а т - 
нинг н ати ж ас и янгиланиш , б ош ц ач а ^и либ ай тган д а, 
у м у м а н у-згариш деб ^исоблайди: « О л а м узинииг б а р ч а
^исм ва з а р р а л а р и билан, с у б ста н ц и я л ар и ва акциден- 
д и я л а р и билан доимий я н ги л а н и ш д а д и р » 4.
Ш у н д ай ^илиб, уз д а в р и табиий-илмий б и л и м л ари - 
нинг б а р ч а м а ^ д у д л и к л а р и г а ц а р а м а й , Юсуф К*орабо- 
рий уз с а л а ф л а р и илмий 
ю т у ^ л а р и г а
т а я н га н \ о л д а
з^аракатнинг таб и ати ни туш ун ти риш га интилади.