Доктори X. А л и у л о в Та ризчи — ф алсаф а фанлари доктори А. А Х м ед о в

Дилш од 
^ а м
умуминсоний ^ а д р и я т л а р р и вож ига к а тта ^исса цушди. 
У 1800 йил д а У р атеп а ш а ^ р и д а турилган.
Туркий л а ^ ж а н и м у к а м м а л урган и б олган Д и л ш о д
1830 й н л л а р д а н б о ш л аб м а к т а б д о р л и к бил ан шурул- 
ланиб, ^ и з л а р г а
муста^и л 
д а р е б ера бош лайди. З а - 
м о н д о ш л ар и ш ш г м а ъ л у м о т л а р и г а к у р а у м а к т а б д а дунё- 
вий ф а н л а р д а н туш унча бериш га з^аракат цилган.
1 Увайси й. К ^ н г н л г улз ори , Р а ф у р Р у л о м н о м и д а г и А д аб и ёт ва 
с а н ъ а т н аш р и ёти , 1983, 17- бет.
202

---

Д и л ш о д д у н ё ^ а р а ш и м у р а к к а б и ж ти монй-тарихий 
в о ^ е а л а р ж а р а ё н и д а ш а клл ан ди .
Д и л ш о д м а м л а к а т з^аётидагн ^олоцлик, 
ночорлик 
са б а б л а р и н и у з а р о у р у ш л ар , хон ва б ек л ар орасидаги
т о ж - т а х т учун к у р а ш д а
куради. 
И лм и й ва м адани й
та р а ^ к и ё т н и н г асосий ш арти бундай у р у ш л а р га б а р д ам
бериш, халцни билимга, китобга ошно ^и лиш д еб хи- 
соблайди, айни в ац тд а билимга эга булиш з^аётни ва 
ж а м и я т н и гу з а л л а ш т и р а д и , деб ишонадн.
Е ш л и г и д а 1\у^онга банди 
цилиб 
олиб 
кетилган 
Д и л ш о д ижтимоий ад ол атсизл и кн и, ^ а
1
уЗ\у^у^сиз аёл- 
л арн и н г ф о ж и а л и
тац д ири н и уз кузн 
билан куради, 
ж а м и я т з^аётида юз берган во^еа ва з^одисалар ^ал б и - 
д а ижтимоий тугёи уйготади. Ш оирани н г ижтимоий 
^ а р а ш л а р н , ф ео д ал т а р т и б л а р и д а н норозилиги уларн и
у зга р ги р и ш з^а^идаги мулоз^азаларида, дунё тузилиш и 
айрим дин раз^намоларини кескии тань^ид остига олган 
ш е ъ р л а р и д а и ф одал ан гаи .
Д и л ш о д умуминсоний ^ а д р н я т л а р н и у л у г л ар экан, 
узикинг с а л а ф л а р и Н одира, Увапсмй ва б о ш ^ а л а р син- 
гари днннинг узини эмас, б ал ки бу диннинг асл моз^ия- 
тини бузиб талцин этаётга н ай ри м дин р ах н ам о л а р и н и
тан ц и д ^илади.
Б а р ч а жаз^он д и н л а р и д а
о л ам н и дин и й -ф ал са ф и й
мушоз^ада э тиш да илоз^иёт том он и дан т а ш в и ^ этилган
ту ш у к ч а б и л ан кенг х а л ц оммаси э ъти ^оди #Рт асида 
м а ъ л у м бир ай и рм а м а в ж у д б^либ келган, И слом дини 
з^ам б ундай мустасно эмас. Купгина о ятл а р н и н г сер- 
цирра, мавз^ум хусусияти у л а р н и ту р л и ч а шарз^лашга 
имкон берган. Ш о н р а л а р тан ц ид остига олган дин p a v
н а м о л а р и бундан у ста л и к бил ан ф о й далан иб , ^ у р ъ о н -
ни уз м а н ф а а т л а р и г а мос т а р з д а шарз^лаганлар. Д и л ­
шод хаж ви й ш е ъ р л а р и д а б ундай дин р а ^ н ам о л ар и н и н г 
шарз^лари моз^иятини очиб т аш л а й д и . К,уръонни з^а^цо- 
ний, инсониятга фойда к е л ти р а д и га н
асл 
м а ън ос и да 
тал гуш этишни 
щ л а б ч щ а д и .
Ш о и р а сузда эмас, б а л ­
ки а м а л д а «ч ин акам исломга ихлос ^ у ю в ч и л ар » га ишо- 
ниши хац и да ёзади:
Худога цуЛ]Ман, дейди бой,
Дели м ацсад тиллога кул.
Барно, ишонгуси ^ар ким,
Чин дан эрса оллога ^ у л 1.