Доктори, проф. Э. Шерназаров



Download 27,26 Mb.
Pdf ko'rish
bet290/392
Sana27.03.2022
Hajmi27,26 Mb.
#513337
1   ...   286   287   288   289   290   291   292   293   ...   392
Bog'liq
Zoologiya (xordalilar) - S. Dadayev, Q. Saparov

оддийгина ва 
арзон 
хона 
килиб берса 
булади . Нихоят, куш от 
гунгига 
Караганда 3-4 баробар кучли гунг (тезак- 
гуано) беради.
368
www.ziyouz.com kutubxonasi


Товуклар. Хонаки товукл арнинг ажододи Х,индистон, Бирма ва Малай 
архипелагидаги урмонларда яшаб келаётган ёввойи банкив товуги хисобланади, 
яъни хонаки товук зотлари бундан 5000 йил илгари Хиндистонда кулга 
ургатилган ёввойи банкив товугидан таркалган. Европага хонакилаштирилган 
товуклар эрамиздан бир неча юз йил илгари олиб келинган. Одамлар парвариш 
килиш ва танлаш йули билан ёввойи товукдан жуда катта фарк киладиган 
купдан - куп хонаки товук зотларни етиштирди. Даканг товуклар бошка 
зотлардан кура камрок узгарган. Товукл арнинг тухум куйиши жуда хам узгариб 
кетган: ёввойи товук бир йилда 8-10 дона тухум куйса, хонаки товук зотлари 
бир йилда 250-300 донагача, баъзи лолларда эса 365 тагача тухум куяди. 
Товукл арнинг тухум куядиган зотларидан ташкари гушт ва тухум берадиган 
зотлари хам мавжуд.
МДХ,га хонаки товуклар Эрондан утган. Тухум берадиган хонаки товук- 
ларнинг вазни енгил булади, яъни 1,6 -2,4 кг келади. Тухум йуналишидаги 
товук зотларига рус ок товуги ва легюгорн товуги киради. 
Х$м
гушт ва кам 
тухум олинадиган товук зотларига загорск ва первомайск товуклари киради. 
Гуштдор товук зотларига эса плимутрок ва корнуеллар киради. Уларнинг 
огирлиги 4 кг дан ошади. Бу товуклар 2 ойлик жужаларининг огирлиги 1,6 кг 
келади. Товук зотларига яна украина ушанкаси, юрлов, москва товуклари, 
ялангоч буйинли семиград, родайленд, лангшанлар, виандотлар, нъюхемширлар 
ва бошкалар киради.
Адалини хонаки паррандалардан олинадиган озик мадсулотлари билан 
таъминлаш учун катта паррандачилик фабрикалари мавжуд. Бу фабрикалар 
ихтисослашган булиб, баъзи бирларида факат товук тухуми етиштирилади, 
бошкалари эса товук гушти етказиб беради. Хар кайси фабрикада ота-она 
галаси сакяанади, инкубация цехи (жужа очувчи цех) тухум киладиган 
товукл арнинг саноат галаси, iyiirr етиштириладиган фабрикаларда эса г)опт 
учун бокиладиган ёш жужалар цехи бор.
Фабрикларда товуклар харорати, намлиги, х,авосининг таркиби, кун билан 
туннинг узунлиги автоматик равишда тартибга солинадиган жих;озланган 
биноларда сакланади. Паррандалар комбикорм (юкори даражада туйимли ва 
гула кимматли булган омихта ем) билан бокилади. Комбикорм асосан, кар хил 
озщбоп дондан, тегирмон чикиндиларидан, организмнинг усиши ва 
ривожланиши учун керак булган витаминлар, минерал тузлар ва бошка 
моддалардан тайёрланади. Фабрикаларда жужаларни тухум бостириб эмас, 
балки махсус автоматлаштирилган аппаратларда (инкубаторларда) очирилади. 
Инкубатории 2 та хонаси бор. Биринчи энг катта хонасига ичида тухум булган 
лоток жойлаштирилади. Инкубация охирлашишидан бир-икки кун олдин 
тухумли лотоклар инкубаторнинг иккинчи кисмига - очириш хонасига 
кучирилади. 
Катта инкубаторларда бир йула 50 мингтагача тухум 
жойлаштириш мумкин.
Уй паррандаларининг гушти мазали ва жуда туйимли. Товук тухуми 
турли ёшдаги одамларнинг озикданишида тенги йук махсулот хисобланади. 
Тухумдан озик-овкат саноатида хамда шифобахш пепаратлар тайёрлаш учун
369
www.ziyouz.com kutubxonasi


тиббиётда хам фойдаланилади. Умуман зот деб- уй хайвонларининг одам 
томонидан сунъий усулда чикарилган тур хилига айтилади.
Гозлар. Гозлар, афтидан, товуклардан х,ам эртарок хонакилаштирилган, 
шу билан бирга, бу ходиса турли мамлакатларда деярли бир вактда иккита 
асосий илдиздан бошланган. Гарбий зотлар Европа ва Осиёнинг шимолий ва 
урта минтакаларида кенг таркалган ёввойи кук роздан етиштирилган. Оёклари, 
тумшуги кора ва тумшугининг остида буртмаси булган хитой гозлари эса 
Шар кий Сибирь, Ички Осиё ва Узок Шаркда таркалган жуда катта ёввойи 
хитой гозидан келиб чиккан, Хонаки гозлар ёввойиларига нисбатан кам 
узгарган. МДХ даги энг катта хонаки гоз-тумшугида хитой гозидагига 
укшаш
буртмаси бор холмогор гози булиб, унинг огирлиги 10 кг гача боради, 
Франция да етиштирилган тулуз гозининг корин томонида осилиб турадиган ёг 
халтачаси бор, бу гознинг огирлиги 16 кг гача боради. Гушти жуда мазали, 
лекин оз тухум куяди.
Урдаклар. Барча хонаки урдак зотлари Европа, Осиё ва Шимолий 
Америкада кенг таркалган ёввойи урдак- кряквадан етиштирилган. Одамлар 
ёввойи урдакни бундан 3000 йил илгари хонакилаштирганлар. Европада хонаки 
5фдак зотлари эрамизнинг бошларида етиштирилган, Хитойда эса Европага 
Караганда хам хонаки >фдаклар эртарок етиштирилган.
Хонаки }фдак ёввойи урдакка нисбатан оз узгарган булса хам, ундаги 
узгариш гоздагига Караганда купрокдир. Бу узгаришлар, асосан, рангида 
гавдасининг анча огир тортганлигида, оёкл арнинг кискарганлигида ва 
канотларнинг 
заифлашганлигида, 
шунингдек 
тухумларининг 
бирмунча 
йирикрок булишида куринади. Ёввойи }фдак купи билан эркаги 1,5 кг, ургочиси 
эса 1 кг келадиган булса, хаммадан катта буладиган хонаки урдак, яъни руан 
зотли 
>ФДак 
уртача 3-3,5 кг келади, лекин 5 кг гача ва бундан хам ортик булиши 
мумкин.
Урдакларнинг тухуми таъми унчалик мазали эмас, шунинг учун асосан 
Москва, Украина, Пекин каби гуштдор урдак зотлари етиштирилади. Уларнинг
2 ойлик ж>Ькаларнинг вазни 2,5 кг келади. Хонаки зфдакларни карп балиги 
бокиладиган сув хавзаларида купайтириш фойдали, уларнинг ахлати сув 
хавзалари учун ажойиб угит хисобланади, натижада баликлар учун озик 
буладиган хилма-хил умурткасиз хайвонлар жуда купайиб кетади.
Куркалар. Куркалар хдм эрамиздан бир канча олдин мексикалик 
хиндулар томонидан хонакилаштирилган. Хонаки курканинг аждоди Марказий 
Америка ва Шимолий Американинг жанубидаги урмонларда яшайдиган ёввойи 
курка хисобланади. Курка Европага 1530 йилларда келтирилган, сунгра Гарбий 
Европага кенг таркалган ва у ердан Россияга утган. МДХ, да Шимолий Кавказ 
куркаси, Москва ок куркаси, бронза р англ и куркалар куплаб етиштирилади. 
Хонаки паррандалар ичида энг йириги куркалар хисобланади. Вазни 16 кг гача 
етади. Куркалар мазали гушти учун бокилади.
МДХ да етиштирилган курка зотларидан ок рус куркаси даккатга 
сазазвордир, бу курка г арчи бошка мамлакатлардаги курка зотларга Караганда 
кичикрок булса хам, лекин серпуштлиги ва чидамлиги жихатдан улардан устун 
туради.
370
www.ziyouz.com kutubxonasi


Цесаркалар Улар эрамиздан бир неча юз йиллар илгари Африкада 
хонакилаштирилган, ёввойи аждоди Африкада кенг таркалган. Бу кушлар 
юмшок ва мазали гушт ^амда йилига 60-100 донагача тухум беради, тухуми 
товук тухумидан кичикрок булади. Цесаркаларнинг бир неча хонаки зотлари 
бор. Цесаркалар овкат танламайди, лекин жужалари нозик булади ва 
хашаротлар билан кушимча равишда озиклантиришни талаб килади.
Каптарлар. Каптарларнинг купгина хонаки зотлари Африкада кенг 
таркалган. Ёввойи кук каптардан таркалганлигини Ч. Дарвин уз вактида 
исботлаган, Кдцимги ибодатхоналар, макбарачар деворлари ва танга пуллардаги 
тасвирларга 

Download 27,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   286   287   288   289   290   291   292   293   ...   392




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish