сербар булади. Кднот ёйилганда ташки елпигич юкори томондан ёнидаги кокув
пати ички елпигичининг факат бир чеккасини коплаб туради.
Пат танасининг ички кисми говак узак билан тулган булса,
калам
учининг бушлигида бир-бирига кириб турган нозик шох калпокчалар бор.
Пат елпигичининг хар бири талайгина узунчок уч киррали пластинкалар -
биринчи тартибдаги толачалардан хосил булган. Бу толачаларга ундан хам
майда иккинчи тартибдаги толачалар уРнашган
Хар кайси иккинчи
тартибдаги толача учида микроскопик илмокчалар булади. Бу илмокчалар
иккинчи тартибдаги бошка толачалар илмогига илашиб олади. Елпигичлари
булган катта йирик
патларни контур патлар дейилиб, вояга етган куш гавда
шаклини шу контур патлар белгилайди. Улардан айрим гурухдари махсус
номланган, масалан: дум усти патлари, кулок коплагич патлари, канот усти
коплагич патлари. ^анот четидан чиккан катта
патлар кокув патлари деб
аталади. Кокув патлари уч турли булади: панжаларда буладиган биринчи
тартибдаги кокув патлари ёки катта кокув патлари, билакка бирикадиган
иккинчи тартибдаги кокув патлари ёки кичик кокув патлари ва елка суягига
бириккан учинчи тартибдаги кокув патлари (157-расм).
157-расм. Капот скелетида кокув патларининг жойланнши:1 - биринчи тартибдаги
кокув патлари, 2 - иккинчи тартибдаги кокув патлари, 3 - учинчи тартибдаги кокув патлари,
4 - канотча.
Тузилиши типик кокув патлариникига згсшаш ва муртак холича
сакланган биринчи бармокдаги туп-туп патлар канотча деб аталади.
Учиш вактида маълум даражада бошкарув вазифасини бажарадиган катта
дум патлари йуналтирувчи патлар ёки рул патлар дейилади.
Пат каптар гавдасини бошидан
охиригача коплаб олмасдан, балки
терининг маълум кис мл ар и (птерилийлар)дагина булади, шу кисмлар орасида
патсиз жойлар (аптерийлар) хам бор (158-расм).
Контур патларининг умумий сони йирик кушларда куп булади.
Масалан: колибриларда 100 тага якин контур патлари булса, майда
чумчуксимонларда 1,5-2,5 мингтагача, баликчи кушларда 5-6 мингтагача,
урдаклар да 10-12 мингтагача ва оккушларда 25 мингтагача булади.
Парли патлар, парлар, килчалар. Контур
патларнинг тагида парли
патлар ва хакикий парлар жойлашган. Улар укдарнинг ингичка булиши хамда
иккинчи (даражали) тартибдаги толачалари йукдиги билан контур патлардан
266
www.ziyouz.com kutubxonasi
фарк килади. Пар ва пар-патлар танада иссикликни сакдаш функциясини
бажаради. Пар уки калта тортган парли патдир, шунинг учун х,ам
бутун
толачалари унинг учидан бир тутам булиб чикади, Купгина кушларнинг огиз
бурчаклари атрофида ипсимон килчалар булиб, улар барча толачаяарни
йукотиб, факат пат укини саклаб колган парли патдан иборатдир, Кушларнинг
купчилик
турларида, айникса, сувда сузувчиларда момик патлар куп булади,
Эскирган патлар туллаш пайтида тушиб, урнига янгилари усиб чикади. Умуман
пат ва парлар куш танасини совукдан ва намикишдан сакдайди, Айни пайтда,
улар тан ага суйрисимон шакл беради ва канотининг учиш юзасини косил
килади. Кушлар турига ва яшаш шароитига караб патларини йил давомида бир
марта ёки 2-3 марта алмаштиради.
Do'stlaringiz bilan baham: