Джонов. М. Назаров, С. Юкирова, К. Юл даш кв


Дефляцияга учраган ерларда тупрок унумдорлигини ошириш



Download 3,67 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/76
Sana17.07.2022
Hajmi3,67 Mb.
#813079
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   76
Bog'liq
тупроқ муҳофазаси. мирзажанов к, назаров м, с.зокирова, е.юлдашев

3.7. Дефляцияга учраган ерларда тупрок унумдорлигини ошириш
тадбирлари ва угатлар самарадорлиги
Д еф л яц и яга учровчи тупроклардаи ю кори \о с и л о л и ш н и н г 
м у \и м ом и ллари дан бири оитим ал дараж асидаги усим лик 
Копламига эр и ш и ш ди р. О лим лар кучат к ^ ш н л и г и н и максадга 
м у в о ф и к булиш и к^п ж и \агд ан гуза м а н и т , ту п р о к -и к ти м ш а- 
рои тлари га 
ва 
агротехни к 
тадбирларга 
б огликлигини 
ан и кл аган л ар. Ф ар го н а водийси ш ароитида бу масала К,. М ир- 
заж он ов ва М. Н азаров (1976) ва бош калар том он и дан батаф - 
сил урганилган. Fyзадам ю кори 
\
o c i u i
олиш ом илларидан яна 
б и ри менерал уш тл ар д ан тугри ф ой далан иш ди р.
Э рози яга учровчи туп рокларда о зи к моддалар м и к ю р и кес­
ки н кам ай и б кегиш и сабабли, ер н и н г унум дорлигини ош и ри ш
м у \и м а ф о т е х н и к а \а м и я т га эга. Чунки эрозияга кзрш и кураш 
уси м ли кларн и тугри угитлаш м асалаларини \а м уз ичига олади. 
Д ем ак, эро зи яга учровчи ерлар угитга м у\тож булади. Аммо 
угит уси м л и к учун о з и к бчлиш билан бирга ту п р о кн и н г м и к ­
ро б и ол оги к хусусиятларига \а м яхш и таъси р этади. М и кроор- 
ган и зм лар 
эса 
о з и к
м оддаларни 
у си м ли к 
осон 
узлаш тири ладиган \о л атга келтиради. У си м ли кн и н г усиш и, 
р и вож лан и ш и га ёрдам беради ва \о с и л н и ош иради.
О ли м лар эро зи яд ан зарар курган тупрокпарга эки лган гурли 
хил эки н л ар д ан ю кори \о с и л олиш да угитлар м у\и м а^амиятга 
эга э к ан л и ги н и ан и кл аган л ар , улар \а р хил ту п р о к ш ароитла- 
ри д а у ги тн и н г к и ш л о к хуж алик эки н л ари га таъ си рин и илмий 
асослаш б и лан б ирга, эр о зи я натиж асида ту п р о кн и н г сувга та- 
лаб ч а н л и ги н и , ф и зи к хусусиятлари ём он л аш и б , о зи к моддала- 
ри кам ай и б бориш и сабабли бу тупрокларга д еф л яц и яга ча- 
ли н м ай д и ган туп рокл арга н исбатан куп рок угит бери ли ш и ке- 
р ак деган хулосага келганлар.
О ли м лар у зл ар и н и н г куп й и л ли к илм ий таж рибаларига 
асо слан и б ш амол ва и рригаци он — л ал м и ко р эрози яси дан за­
рар курувчи туп р оклар учун гузага ва б ош ка эки н л ар га м и н е­


рал угитлар бериш м и кд орлари , вактлари, угатларн и солиш
усуллари буйича тавси ян ом ал ар иш лаб чикдилар. Д ем ак эро- 
зи яд ан зарар курувчи туп рокдарда г^за ва бош ка эки н л ар д ан
мул \о с и л ети ш ти р и ш н и н г ян а бир м у\и м тадбирларилан бири 
м енерал ва о р ган и к угитлардан унумли ф ой далан иш ди р.
Бухоро в и л о я ти н и н г Ш о ф р и к о н туманидаги хужаликларда, 
Ф ар го н а вилояти Ёзёвон д а \а с и д а бир неча йил давом ида э р о ­
зи яга учраган туп роклардан уги тларни н г и ктисодий сам арадор- 
л и ги , гуза кучат кали н лиги ва угитлар м еъёрини урганиш бора- 
сидаги кузатиш лар олиб борилди. Т аж рибалар сугориладиган 
утлоки саз тупрокларда, ш амол эрозияси дан кучли зарар 
курувчи м и н такаларда, ш ун и нгд ек эрози яга карш и тадбирлар 
Курилган ва бундай тадбирлар курилмаган ш ароитларида олиб 
б орилди . Т аж риб а утказилган ер л ар н и н г тупроги утлоки, меха­
н и к тар к и б и енгил булиб, си зот суви ни н г як и н л и ги 1,5-2,0 м. 
атр о ф и д а эди. Т аж риба уч кайтариш да туснкди ва туси ксиз 
хрлатда утказилди (10-ж адвал).
Т аж ри б а даласи туп р о ги н и н г таъ ри ф и н и бериш учун ген е­
ти к катлам лари курсатилган чукурлардан наъмуналар олинди:
0-47 см гача чукурликда бузранг, енгил кумоК ГуПрок, ун и н г 
усти курук булиб, чукурлаш ган сари нами ош иб боради, ю м- 
ш ок, тар к и б и д а д иам етри 2-3 мм ли к ай р о к тош чалар учрайди, 
\ а р хил ут и лди злари мавжуд, пастки катламга равон утилади.
48-100 см чукурликда (кум илган) тук бузранг, усти енгил, 
ости уртача м ехан ик таркибдаги кум ок туп ро к булиб, жуда 
нам , зи ч р о к д он адор, куплаб чири ган илдизлар учрайди, бу 
Катламда \а м д и ам етри 2-3 мм ли к ай р о к тош чалар бор, пастки 
Катламга равон утилади.
101-146 
см 
чукурликда 
бузранг, 
аралаш ган 
уртача 
о ги рли кд аги туп рок, д он адор, унча куп булмаган м икдорда 
з и ч р о к и лдизлар учрайди; пастки катламга равон утилади.
147-170 см чукурликда енгил, жуда корам тир ту п р о к б^либ, 
Кум билан аралаш ган , жуда нам, структурасиз, у си м л и кл ар н и н г 
м айда том и рч ал ари куп учрайди, 150 см дан кейин чучук ер 
ости суви чикади.
Т у п р о к н и н г п астки катлам ларида чиринди м и кд о ри н и н г 
о ш и б б о рш и и ва м акротузи лм ан и н г ош иш и ун и н г кумилган 
т у п р о к э к ан л и ги д ан далолат беради. Кумилган ту п р о к м акроту- 
зи л м аси д а (0,25-10 мм ли ту п р о к заррачалари) 80 ф ои зга якин .



Download 3,67 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   76




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish