Dizel yonilg’isining yonishi, setan soni. Reja: Dizel yonilg’ilarining xossalari, dizel yonilg’ilari sifatiga bo’lgan zamonaviy va perspektiv talablar

Dizel yonilg’isining ŝetan soni va uni 
aniqlash. 
Yonilg’i tarkibidagi normal parafin uglevodorodlar harorat 
va siqilgan havo bosimi ta’sirida èng avval parchalanadi va
oksidlanadi.
Aromatik uglevodorodlar qiyin oksidlanadi va qiyin 
alangalanadi(o’z-o’zidan alangalanish harorati juda yuqori). 
Bular qatoriga 

- metilnaftalin C
10
H
7
CH
3
kiradi.
Dizel yonilg’isining ŝetan soni deb, ŝetan va 

-
metilnaftalindan 
tashkil 
topgan, 
yonish(o’z-o’zidan 
alangalanish) 
taCHifi 
sinalayotgan 
yonilg’inikiga 
teng(o’xshash) bo’lgan sun’iy tayyorlangan aralashmadagi 
protsentda hisoblangan oktan miqdoriga(hajmi bo’yicha) 
aytiladi. 
Ŝetan soni bir ŝilindrli IT9-3 ustanovkasida aniqlanadi. Bu 
ustanovka o’zgaruvchan siqish darajasida(7 dan-23 gacha) 
ishlash imkonini beradi. Aniqlash, sinaladigan dizel yonilg’isini 
va ètalon yonilg’ini qiyosiy yondirish yo’li bilan amalga 
oshiriladi. 

---

Avval qat’iy belgilangan sharoitda dizel yonilg’isi 
sinaladi, keyin alangalanuvchanligi xuddi shunday bo’lgan 
ètalon aralashma tanlanadi. Kritik siqish darajasi bo’yicha 
tekshirilayotgan yonilg’inikiga mos kelgan ètalon yonilg’ining 
ŝetan soni qabul qilinadi. 
Dizel dvigatellarini ishlatishda yonilg’i purkalishini 
ilgarilatish burchagi to’gri o’rnatilgandagina yonilg’i yaxshi 
yonadi, ya’ni bu burchak optimal bo’lishi zarur. U katta yoki 
kichik bo’lganda dvigatel quvvati kamayadi, yonilg’ining chala 
yonishi, ortiqcha sarflanishiga hamda dvigatelning F.I.K. 
kamayishiga olib keladi. 
Ŝetan soni yonilg’ining yonish protsessidagina èmas, balki 
uning yurgizib yuborish sifatlariga ham katta ta’sir ko’rsatadi. 
Yozda ŝetan soni 45 birlikka, qishda èsa 50 birlikka teng bo’lgan 
yonilg’i ishlatilganda dvigatelni normal yurgizib yuborish va 
bosimni asta-sekin oshirish(dvigatel yumshoq ishlashi) mumkin. 
Ŝetan soni 40 dan kichik bo’lsa, dvigatel qattik ishlaydi, 50 dan 
katta bo’lsa, alanga yonish kamerasidar bir xil tarqalmaydi va 
forsunka oldida yonadi. 
Ŝetan sonini oshirish uchun 1% gacha maxsus prisadka-
izopronil nitrat ko’shish mumkin. U ŝetan sonini 10-12 birlikka 
oshiradi. 

---

Ŝetan soni dizel yonilg’isining o’z-o’zidan o’t olishni 
tavsiflaydi. Dizelning ŝilindrlariga tushayotgan yonilg’i darxol 
èmas, bir oz vaqt o’tgach alangalanadi, bu vaqt yonilg’ining o’z-
o’zidan alangalanishining kechikish davri deyiladi, bu vaqt 
qancha kam bo’lsa, ŝilindrlarida yonilg’i shuncha ko’p vaqt 
yonadi. Gaz bosimi bir tekis oshib boradi va dvigatel 
ravon(keskin taqillanmasdan) ishlaydi. Yonilg’ining o’z-o’zidan 
alangalanishi boshlaguncha bo’lgan davr katta bo’lganda 
ŝilindrda to’plangan yonilg’i qisqa vaqt ichida yonadi, gaz 
bosimi bir zumda oshib ketadi. Shuning uchun ham dizel ravon 
ishlamaydi (taqillangan tovush chiqadi). Dvigatel qattiq 
ishlaganda, uning detallari, ayniksa, podshipnik vkladishlari tez 
eyiladi, porshen xalqalari deformatsiyalanadi, yonilg’i sarfi 
ortadi. Ŝetan soni qancha katta bo’lsa, dizel yonilg’isining o’z-
o’zidan alangalanishi boshlaguncha bo’lgan davr shuncha kichik 
bo’ladi, dvigatel shuncha ravon ishlaydi, dvigatelni ishga 
tushurish harorati xam shuncha past bo’ladi.