Diyen uglevodorodlar, alkadiyenlar



Download 98 Kb.
bet1/4
Sana29.01.2021
Hajmi98 Kb.
#57560
  1   2   3   4
Bog'liq
diyen uglevodorodlar


DIYEN UGLEVODORODLAR, ALKADIYENLAR

Umumiy formulasi Cn H2n_2 bilan ifodalanadi.

Molekulasida ikkita qo'sh bog' saqlagan to'yinmagan uglevodorodlar, diyen uglevodorodlar yoki alkadiyenlar deyiladi. Qo'sh bog'larning joylashishiga qarab alkadiyenlar quyidagi uch turga bo'linadi:


  1. Kumulyatsiyalangan yoki tutashgan diyenlar. Bu tor diyenlarda ikkala qo'sh bog' ham bitta uglerod aioraiga birikkan bo'ladi. Ularning birinchi vakili CH2=C=CH2 alien deb atalgani uchun, ko'pincha, kumulyatsi­yalangan diyenlar alien uglevodorodlar deb ham ataladi.

  2. Kon'yugirlangan diyenlar yoki oralatma qo'sh bog'li diyenlar. Bu tupr diyenlarda ikkita qo'sh bog' orasida bitta oddiy bog' joylashgan bo'ladi. Masalan, CH2=CH~CH=CH2 divinil.

  3. Ajratilgan qo 'sh bog'li diyenlar. Bu tur diyenlarda ikkita qo'sh bog' ikki va undan ortiq oddiy bog' bilan ajratilgan bo'ladi:

I I

>C = C-(CH2)n-C = C <

Nomenklaturaasi. Xalqaro o'rinbosarli nimenklatura bilan atalganda diyenlar to'yingan uglevodorodlarning hosilasi deb qaraladi, qo'sh bog'larning o'rni qo'sh bog' tutgan uglerod atomining raqami bilan ko'rsatiladi va alkanlarning nomi oxiridagi -я o'rniga -diyen so'zi qo'shib o'qiladi. Ba'zan diyenlar tarixiy nomenklatura bilan ataladi. Quyida ba'zi diyenlarning tarixiy, ratsional va xalqaro o'rinbosarli nomenklaturalar bo'yicha atalishi keltirilgan:

Tarixiy Ratsional Xalqaro o'rin-

nomen- nomenkla- bosarli nomen­klatura tura klatura

H2C=C=CH2 alien 1,2-propadiyen


H2C==CH—CH=CH, eritren divinil 1,3-butadiyen H2C=CH-CH2-CH2-CH=CH2 diallin 1,5-geksadiyen

Diyen uglevodorodlarning fizikaviy va kimyoviy xossalari. Diyen uglevodorodlarning fizikaviy xossalari 13-jadvalda keltirilgan.

Kumulyatsiyalangan va ajratilgan diyenJar kimyoviy xossalari jihatidan dlkcnlaiga yaqin. Ular biriktirish reaksiyalariga alkenlarkabi oson kirishadilar. Masalan:

Br

• H2 =C = CH2 + Br2 CH2 - С = CH2 +Br2 -»CH2 - C-CH2



I I

Br Br Br Br Br

1,2,2,3-tetrabrompropan

Geksadiyen 1,5 ga vodorod bromidning birikishi ham shunga o'xshash boradi:

t' H2 = CH - CH2 - CH2 - CH = CH2 + HBr -> CH3 — С H - CH2

Br

CH2 - CH = CH2 + HBr -> CH3 - CH- CH2 - CH2 - CH - CH3



Br Br

2,5-dibromgeksan

Oralatma qo'sh bog'li diyenlarning kimyoviy xossalari bilan batafsil lanishib chiqamiz, chunki ular, birinchidan, ba'zi bir xossalari jihatidan olefinlardan keskin farq qiladi, ikkinchidan, bu tur diyenlarning ba'zi I >irlari kauchuk ishlab chiqarishda dastlabki modda sifatida katta ahamiyatga

cga.


Oralatma qo'sh bog'li diyenlarning reaksiyaga kirishish qobiliyati ajratilgan diyenlarga nisbatan kuchli bo'lib, ularda birikish reaksiyalari (>'ziga xos boradi. Masalan, 1,3-butadiyenga
xlor ta'sir ettirsak, u yonma- yon turgan qo'shni uglerod atomlariga emas, balki uglerod zanjirining ehekkalaridagi uglerod atomlariga birikadi, bunda ilckala qo'sh bog' uzilib, ilgari oddiy bog' joylashgan o'rinda bitta qo'sh bog' hosil bo'ladi:

H,C = CH - CH = CH, + Cl2 С H2-CH = CH - С H,

I I


Download 98 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish