Диссертацияси илмий раҳбар: т ф. д., профессор А. М. Мамаджонов \ мундарижа кириш

IIIБОБ. МАГНИТЛИ ПАРАМЕТРЛАРИ ТАҚСИМЛАНГАН ГЕРКОНЛИ ЎЗГАРТИРГИЧЛАРНИНГ (МПТГЎ) МЕТРОЛОГИК ТАСНИФЛАРИ

Герконли ўзгартиргичларнинг муҳим таснифи бўлиб аниқлик ҳисобланади, у ўзгартиргичнинг асосий рухсат берилган хатоликлар қийматидан аниқланади.

Лойиҳалаштириш босқичида герконли ўзгартиргичларни таҳлил қилиш, манбаларни аниқлаш, хатоликларнинг сонли баҳолашда ахборотларни қабул қилиш ва ўзгартиришнинг умумлаштирилган ахборотли модели ҳамда параметрик тузилма схемаси моделини қўллаш ёрдамида сезиларли соддалаштирилади . Бунга мос равишда ўзгартиригичнинг турли физик тузилмага эга занжирларни аналогиялар ва ўхшашликлар назариялари элементлари асосида ишлаб чиқилганахборотли модели деб қуйидаги ҳисобланади, яъни ўзгартиргичдаги ихтиёрий жараён физик табиатига боғлиқ бўлмаган ҳолда бир физик катталикни бошқасига ўзгартирадиган содда ўзгартиргичларнинг бирлашмаси деб қаралиши мумкин. Бу вақтда уларнинг ҳар бири биринчи яқинлашувда чизиқли боғлиқлик ёрдамида ифодаланиши мумкин. Бунда фақат энергия сарфи билан кечадиган жараёнлар кўриб чиқилади. Параметрик тузилма схемалар усули шунга асосланган-ки, герконли ўзгартиргич содда бўғинлар бирикмаси бўлиб, уларнинг ҳар бири бир катталик ёки параметрни бошқасига ўзгартирадиган алоҳида мустақил ўзгартиргич сифатида қаралади.Бўғинларнинг бу каби маълум шаклда ўзаро боғланишида узатиш коэффициенти бўлиб ёки параметрлар, ёки занжирлараро физик эффектларнинг коэффициентлари ўзгартиргичнинг парпаметрик тузилма схемасини ташкил этади.
Маълум аддитив ва мультипликатив хатоликлар тушунчаларини қўллаган ҳолда ва уларнинг ҳар бири тизимли ва тасодифий ташкил этувчиларга эга деб ҳисоблаган ҳолда, тузилма схемаларда аддитив хатоликларни чиқишдаги катталикларга, мультипликатив хатоликларни эса - узатиш коэффициенти ёки параметрга маълум қўшимчалар кўринишида тасвирлашга келишиб оламиз. Катталиклар, параметрлар ва занжирлараро алоқа коэффициентларга қўшимчалар кўринишида юзага келаётган хатоликларнинг сабаблари кўриб ўтилаётган параметрлар, катталиклар ёки коэффициентларнинг турли физик табиатга эга бўлган катталикларда юзага келадиган физик эффектларнинг намоён бўлишига бориб тақалади.
Асосий тузилма схема содда (элементар) бўғинларга бўлинади ва ҳар бир бўғин учун у ёки бу эффектга мос равишда схема ёрдамида аддитив ва мультипликатив нисбий хатолик, шу билан бирга аддитив ва мультипликатив нисбий хатоликнинг тасодифий ташкил этувчилари оғишларини ўрта квадратик қиймати аниқланади. Хатолик манбалари ва уларнинг қийматлари бир томондан - параметрик тузилма схема ва тузилма схеманинг катталиклари ва параметрлари орасидаги занжирларо эффектларни инобатга олган ҳолда, иккинчи томондан - турли табиатга эга бўлган ташқи физик катталиклар ёрдамида аниқланади ва баҳоланади. Бунда 3.1-расмда келтирилган ўзгартиргичнинг тузилма схемасига мос равишда ҳар бир содда ўзгартиргич учун аддитив ва мудьтипликатив хатоликларнинг ҳам тасодифий, ҳам тизимли ташкил этувчилари аниқланади.