Диссертацияларининг асосий илмий натижаларини чоп этиш тавсия этилган илмий нашрлар ва Россия

2-rasm. Jahon reytingida oliy o'quv yurtlarini 
baholash.
QS World Univеrsity Rankings metodologiyasi 
talablari
Rossiyada hozirda bitiruvchilarni ishga joylashtirish 
bo'yicha 300 atrofida xizmat ko'rsatish tashkilotlari mavjud, 
ammo umuman olganda, Universitetlar va ish beruvchilar 
o'rtasida hamkorlik mexanizmi ishlab chiqilmagan [4].
O'zbekiston Respublikasi oliy ta'lim tizimini 
2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini 
amalga oshirish doirasida oliy o'quv yurtlarining 
mehnat bozoriga yo'naltirilganligini oshirish va 
bitiruvchilarni ishga joylashtirish maqsadida 
quyidagilar rejalashtirilgan [1, 3-bob, 5-bandi]: 
- fan va texnikaning zamonaviy yutuqlarini hisobga 
olgan holda, ta'lim yo'nalishlari va mutaxassisliklarining 
o'ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, 
mehnat bozorida mijozlar bilan birgalikda fanlarning 
o'quv rejalari, dasturlarini tuzish;
- bitiruv malakaviy ishlari, magistrlik va doktorlik 
dissertatsiyalari mavzularini tuzish, mintaqaviy 
iqtisodiyotning Real sektoridagi muammolar va 
vazifalarning dolzarbligiga alohida urg'u berish; 
- oliy ta'lim muassasalari va ish beruvchilar 
o'rtasidagi munosabatlarni yo'lga qo'yish, shuningdek, 

---

8
Iqtisodiyot: 
tahlillar va prognozlar
ularning birgalikdagi faoliyatini yagona klaster 
shaklida tashkil etish; 
- ishlab chiqarish rivojlangan hududlarda oliy o'quv 
yurtlarining ishchi aloqalarini yo'lga qo'yish; 
- ta'lim yo'nalishiga muvofiq ishlab chiqarish 
korxonalari va o'quv mashg'ulotlari bilan o'rindoshlik 
asosida tashkil etilgan tashkilotlarda talabalarning 
mehnat faoliyati va boshqalar.
Shuningdek, mazkur Konsepsiyaning 3-bob, 
5-bandining oxirida ish beruvchilar o'rtasida har yili 
milliy so'rovnomani respublika miqyosida o'tkazish 
zarurligi, bitiruvchilarning real ishlab chiqarish 
talablariga muvofiqligini aniqlashtirish, kadrlar 
tayyorlashda yo'l qo'yilgan kamchiliklarni aniqlash 
va bartaraf etish, natijalari Forsayt-texnologiyalar, 
hisoblash matematikasining statistik yoki empirik 
usullaridan foydalangan holda o'rganish va tahlil qilish 
taklif etiladi. Global jarayonlarga har tomonlama 
integratsiya qilish maqsadida axborot texnologiyalari 
va raqamli tijoratni rivojlantirish, tovarlar va xizmatlar 
ishlab chiqarishning jahon kooperatsiyasi, moliyaviy 
bitimlarni jadallashtirish va arzonlashtirish, logistika 
xarajatlarini kamaytirish zarur. Bularning barchasi 
O'zbekiston Respublikasini jahon bozorining to'laqonli 
ishtirokchisi bo'lishiga imkon beradi.
O’zbekiston Respublikasining raqobatbardoshli-
gining 
pastligini 
sabablaridan 
biri 
kasbiy 
mahoratning past darajasidir. 2019 yil 8 oktyabr 
kungi «O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim tizimini 
2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash 
to‘g‘risida»gi PF-5847-sonli Prezident farmoniga 
asosan mamlakatimizda 2020 yilga qadar oliy ta’lim 
bilan qamrab olish darajasini 25%gacha yetkazilishi 
rejalashtirilgan bo’lsa ham, biz shu darajaga bugungi 
kunga qadar yetkazganimiz yoq. B. Sianesia va J. 
Reynen, R. Lukas va boshqa olimlar asarlarida esa inson 
kapitali va iqtisodiy o'sish o'rtasida bevosita bog'liqlik 
borligi ko'rsatiladi. O'rta maktabda o’quvchilar 
sonining ko'payishi rivojlanayotgan mamlakatlar 
iqtisodiyotining 2,5–3% ga [2] oshishiga olib keladi. 
Oliy ta'lim sohasidagi ijobiy dinamika 1% iqtisodiy 
o'sishni ta'minlaydi, biznes va investitsiya faoliyati 
darajasini oshirishga olib boradi. 
Tadbirkorlik faoliyati uchun kam rag'bat va 
to'plangan bilimlarni qo'llash imkoniyatlarining 
yo'qligi sharoitida ushbu faoliyatni amalga oshirishning 
iqtisodiy samarasi minimal yoki hatto salbiy bo'ladi. 
Oliy ta'limning sifati va jozibadorligini oshirishning 
asosiy jihati bu kompetentsiyalarga asoslangan 
yondashuvni amalga oshirishdir. Kompenetsiyalarga 
asoslangan
yondashuvda "kompetentsiya"
va "kompetentlik" kabi toifalar mavjud. Shuningdek, 
"kompetentsiya" bu muayyan fan va jarayonlarga 
nisbatan foydalanadigan shaxsning bilimi, ko'nikma 
va ko'nikmalari to'plami bo'lsa, muayyan faoliyatda 
o'zini namoyon qiladigan "kompetenlik", shaxsning 
faoliyat jarayoniga bo'lgan munosabatni o'z ichiga 
olgan tegishli "kompetentsiya"ga ega bo'lishini 
nazarda tutadi. Kompetentsiyalarga asoslangan 
yondashuv natijaga yo'naltirilgan, ya'ni bitiruvchining 
turli vaziyatlarda mustaqil fikrlash va harakat qilish 
qobiliyatiga yo’naltirilgan bo’ladi.
Respublikada axborot-kommunikatsiya texno-
logiyalarini joriy etish va oliy ta'lim tizimini 
raqamlashtirishni yanada tezlashtirish Covid-19 
pandemiyasi davrida va xavfli viruslarning tarqalishini 
minimallashtirish bo'yicha ko'rilayotgan chora-
tadbirlar davrida o'ta muhim vazifaga aylandi. Bu yerda 
MOODLE platformasida talabalar va o'qituvchilar 
bilan muloqot qilish imkoniyatlari amalga oshirildi. 
Shu kabi «OTM – Ish beruvchi» platformasini yaratish 
davrning dolzarb masalasiga aylandi. 
Mamlakat iqtisodiyotini raqamli mehnat bozori 
talablariga muvofiq dolzarb kompetentsiyalarga ega 
malakali kadrlar bilan ta'minlash maqsadida ta'lim 
tizimining barcha darajalarini, shu jumladan oliy 
ta'limni modernizatsiya qilish. Shuningdek, davlat 
boshqaruvi organlari uchun raqamli iqtisodiyot 
bo'yicha ekspert mutaxassislarni tayyorlash zarurdir.
Oliy ta'lim muassasalari ish beruvchilar bilan 
birgalikda ta'lim dasturlarini yangilash yo'li bilan 
bitiruvchilarini tayyorlashda kompetentlik yondashuvni 
amalga oshirish vazifasi birinchi o'ringa qo'yiladi, 
zamonaviy iqtisodiyotda dolzarb bo'lgan raqamli 
ko'nikmalarga ega bo'lish uchun mavjud kadrlarning 
malakasini oshirish, bularning barchasi yuqorida qayd 
etilgan Kontseptsiyada aks ettirilgan. Faqat ta'lim, 
biznes, ilm-fan va davlatning simbiozi oliy ta'lim 
tizimini o'zgartirishga, hayot davomida moslashuvchan 
ta'lim olish haqiqatlariga mos kelishiga imkon beradi.
Iqtisodiy faollik yirik shaharlarda aniq ko’zga 
tashlanadi. Hozirgi olib borilayotgan iqtisodiy 
siyosat mamlakatning barcha hududlarini iqtisodiy 
faollashtirishga yo’naltirilgan. Qishloq va kichik 
shaharlar aholisining iqtisodiy faolligini uyg'otish 
masalasida iqtisodiyotni raqamlashtirish bunga yordam 
beradi. Oliy ta'lim muassasalari va potentsial ish 
beruvchilar o'rtasidagi o'zaro hamkorlik platformalarini 

---

9
№ 2 (13)
Апрель-июнь, 2021 йил
tashkil etish va takomillashtirish, texnologik 
kompaniyalar va "start-up" larni rivojlantirish uchun 
qulay shart-sharoitlar yaratish orqali yuqori malakali 
o'zbek mutaxassislarini o'z vatanida o'z-o'zini anglash, 
umuman mamlakatda hayot sifatini oshirish bo'yicha 
chora-tadbirlar ko'rish imkoniyati yaratiladi.
Oliy ta'lim muassasalarini, ularning bitiruvchilarini 
va potentsial ish beruvchilarni bog'laydigan platformada 
mehnat bozorida dolzarb kompetentsiyalarni aniqlash 
maqsadida ish beruvchilar o'rtasida so'rovnomalar 
o'tkazilishi mumkin. Birinchi bosqichida olingan 
so'rovga nisbatan olib borilgan Forsayt tadqiqotlari – 
so'rov natijalarini tahlil qilish imkonini beradi. Keyingi 
bosqichda, geoaxborot texnologiyalarini qo'llash 
orqali biz yuqori malakali kadrlarga ega bo'lmagan 
korxonalar va tashkilotlarning mintaqaviy yoki 
respublika xaritasida geografik joylashuvni namoyish 
eta olamiz va shu bilan tegishli kompetensiyalarga ega 
bo'lgan bitiruvchining ish bilan ta'minlanish kelajagini 
bashorat qilamiz.
Ayni paytda malakali kadrlar yetishmovchiligini 
tezda bartaraf etish uchun xorijlik mutaxassislar jalb 
etilmoqda. Xuddi shu narsa oliy ma'lumotga bo'lgan 
talabni qondirish bilan ham sodir bo'ladi – respublika 
hududida oliy ta'lim bozorida talablar yetishmasligini 
bartaraf etish maqsadida dunyoning yetakchi 
universitetlarining filiallari ochilmoqda. Misol 
uchun, Vestminster, Singapur universitetlari, Sharda 
universiteti, Moskva davlat universitetining filiallari 
va boshqa ko'plab ta'lim muassasalari O'zbekiston ish 
beruvchilar bozorida yuqori malakali mutaxassislarga 
talablarni inobatga olgan holda kompetentlik 
yondashuviga asoslanadi.