Диссертация кўриб чиқилди ва Илмий раҳбар: тату "Ахборот ҳимояга тавсия этилди технологиялари " кафедрасининг

Aсосий стабилометрик кўрсаткичлар.

Энг оддий ва енг кўп ишлатиладиган стабилометрик параметр бу статокинесиграмнинг 95% ишончлироқ еллипсининг майдони [33]. Стабилограмларнинг спектрал таҳлиллари беморнинг турли хил неврологик муаммоларини аниқлаш учун ишлатилади.

Стабилометрик сигналларни таҳлил қилганда, кўплаб муаллифлар классик кўрсаткичларнинг катта тарқалишини қайд етадилар [34]. Ҳарбий Тиббиёт Aкадемияси ва МAПО (Санкт-Петербург) профессори В.И. Усачевга функционал ҳолатни баҳолаш учун мувозанат функцияси сифати (МФС) скўрсаткичи таклиф қилинган [35], МФС ҳисоблаш алгоритми В. Усачевнинг мақоласидан келтирилган. ва Махова Д.Е. "Постурал касалликларни ташхислашда стабилометрик вектор таҳлилининг имкониятлари" [34]:
"1983 йилда Т. Окизано [36] 10-20 Гц частотали барқарор сигнални квантлашни таклиф қилди, шундан сўнг статокинесиграм турли хил узунлик ва йўналишларга эга векторларнинг кетма-кет алмашинишидир (1.3-расм).

1.3. Расм. Векторларга бўлинган статикинесиграмма.

Ҳар бир векторнинг узунлиги маълум бир вақтнинг ўзида вектор йўналишига мос келадиган йўналишда ҳаракат тезлигини акс эттиради.
Бундан ташқари, барча векторларни координаталарнинг марказга ўтказишни таклиф қилди (1.4-расм).

1.4 Расм. Координаталар марказига ўтказилган статокинезиграмма.

Кейин сиртни 16 секторга ажратилиб, ҳар бир сектордаги векторларнинг ўртача қийматини ҳисоблаб, тебранишлар йўналиши ва тезлигининг гистограммаси тузилди (3-расм).
Тебранишлар йўналишларининг айлана гистограммаси тебранишларнинг амплитудасини ёки бир йўналишда ёки бошқа йўналишда ҳаракат тезлигини баҳолашга имкон беради, чунки бу вектор қийматлари мос ёзувлар вақтининг доимий қийматида ўзаро аниқланади (сигнал квантлаш частотаси).Ушбу усулнинг кўринарли бўлишига қарамай, векторларнинг секторлар бўйича ўртача қийматлари вертикал ҳолатни сақлаб турганда, инсон танаси ҳаракатининг хусусиятларини аниқлашга имкон бермайди.
Векторли таҳлилни ўтказиш учун 50 Гц частотада стабиллашадиган сигнал миқдорланади.
Статикинесиграмни кетма-кет равишда ташкил этувчи векторларда тананинг фазовий ҳаракатининг динамик хусусиятларининг турли параметрларини тавсифловчи маълумотлар асосан яширинган.
Ҳаракат нотекис бўлгани учун, инсон танасини ҳаракатлантириш жараёнида тезлик ва тезланиш қандай ўзгаришини баҳолашимиз мумкин.
Статокинесиграм векторларини нолинчи координатали нуқтадан кетма-кет қуриш уларнинг фазавий аралашишини (айланишини) таҳлил қилиш имконини беради.

1.5 –расм. Жисмни тебраниш тезлиги ва йўналиши айлана гистограммаси.
Координата ўқларида нуқта координаталар марказидан келиб чиқадиган барча векторларни белгилайди. Вектор қийматлари натижасида ҳосил бўлган булут тенг зонанинг доираларига n зоналарга бўлинади. Биринчи (марказий) зонанинг қиймати (ҳудуднинг анъанавий бирлиги) ҳар доим доимий бўлиши керак.
Кейинчалик, ҳар бир зонага тушадиган векторларнинг учлари сони ҳисоблаб чиқилади ва ҳаракат тезлиги 𝑓 (𝑛) = 1 - 𝑒^𝜆𝑛 зонанинг кетма-кетлик рақамига боғлиқлиги графиги тузилади, бу ерда 𝑛 - бу зонанинг тартиб рақами.
Экспоненциал қарамлик коэффициенти N=T тананинг чизиқли тезлиги функциясининг ўзгариши коеффициенти - КИФЛС деб номланади.
Векторларнинг тарқалиш зичлигининг ‘’эспоненциал боғлиқлиги графиги 1.6-расмда келтирилган.
Векторларнинг учлари қанчалик вертикал жойлашган бўлса, экспонент қанчалик тик бўлса, тананинг мувозанати шунчалик мустаҳкам бўлади. Секин эгриликэгри танадаги мувозанатнинг ёмонлигини кўрсатади. Чизиқли тезлик функциясининг ўзгарувчанлик коэффициентининг моҳиятини яхшироқ тушуниш учун мувозанат функцияси сифатининг кўрсаткичи таклиф қилинади (1.7-расм).
Мувозанат функциясининг сифат кўрсаткичи (МФС) экспоненциалбоғлиқлик𝑓(𝑛) = 1 − 𝑒^𝜆𝑛 ва абсцисса ўқи билан чегараланган S1 майдоннинг фоизи, S майдони эса ушбу экспоненциал боғлиқлик асимптотаси ва координата ўқлари билан боғланган.
Олинган коэффициент фоиз сифатида ифодаланади. Экспонента кўрсатгичи қанча тик бўлса, МФС кўрсаткич кўпроқ, канчалик нишоб бўлса у шунчалик кам бўлади.

1.6 – расм. Векторларни тақсимланиш зичлигига экспоненциал боғлиқлик жадвали.

МФС энг барқарор стабилометрик кўрсаткичдир. Статокинесиграм эллипс соҳасига нисбатан кам ўзгарувчандир. МФС генетик жиҳатдан белгиланган ҳар бир шахснинг postural тизимининг шахсий хусусиятини тавсифлайди. Баъзи одамларда бу кўрсатгич юқори, бошқаларда паст бўлади. Бу уларни ҳаёт сифатига таъсир қилмайди, лекин postural тизим (юқори баландликдаги учувчилар, космонавтлар) учун юқори талаблар билан боғлиқ касблар учун турли одамларнинг қобилиятини кўрсатади.

1.7 – расм. МФС мувозанат функциясининг сифат кўрсатгичи = 1/S_общ)×100%
Етук инсон ҳаёти давомида МФС уни ёши ўсиши билан деярли ўзгармайди. Албатта, тананинг функционал ҳолатидаги ўзгаришлар билан боғлиқ айрим ўзгаришларга дуч келади, аммо бу ўзгаришларнинг оралиғи кичик. Агар одам касал бўлиб қолса, чарчаса ёки спиртли ичимликлар ёки гиёҳванд моддаларни суистеъмол қилса, МФС асосан функционал шахсий кўрсатгичлардан ташқарига чиқади."
1.2-жадвалда стабилометрик тадқиқотларнинг умумий кўрсаткичлари таснифи келтирилган.