Диссертация илмий рахбар: педагогика фанлари номзоди, доц. Ш. А содикова Тошкент 2013 м у н д а р и ж а кириш



Download 245,67 Kb.
bet13/22
Sana23.02.2022
Hajmi245,67 Kb.
#165068
TuriДиссертация
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   22
Bog'liq
manaviy marifiy tadbir

2 Бола: ЁмFир, ёмFир, ёFавер
ЁFиб булгин минг челак ЁмFир ёмFир ёFавер Далаларга сен керак ЁмFир, ёмFир, ёF чаккон,
Бизларга хам сен керак
ЁFиб утсанг сен качон Куринар найкамалак
( Азиз Абдураззок)
Тарбиячи сумалак туFрисидаги ривоятни сузлаб беради. Бу орада сумалак сузилиб, дастурхонга тортилади. Дехконбобо, тарбиячи ва тарбияланувчилар уларни бирга бахам куришади.
Тарбиячи кукат теришда, уларни аниклашда, чучвара, сомса ва манти тугишда урнак курсатган тарбияланувчиларни раFбатлантириб, уларга совFалар улашади. Шух мусика янграйди. Х,амма раксга тушади ва тадбир якунланди.

  1. Боб юзасидан хулоса.

Мамлакатимизда амалга оширилаётган маънавий ислохотлар маънавий-маърифий ишлар самарадорлиги масаласини хар томонлама урганишни, унинг илмий-педагогик масалаларини хал килишни такозо этмокда. Маънавий-маърифий ишлар - бу маънавий ишлаб чикариш, яъни аклий, интеллектуал, ижодий мехнатда амалга ошувчи маънавий мухитнинг асосини ташкил этувчи, янги FOя, караш, тасаввур, образ, онгни шакллантириш жараёнидир. Комил инсонни шакллантириш - мактабгача таълим муассасаси маънавий-маърифий ишларининг пировард максадини ташкил этади. Шу сабабли у доимий суратда давлат хомийлигида амалга оширилмокда.
Маънавий-маърифий ишлар миллий мафкура билан бевосита боFлик. Чунки маънавий покланиш жамиятни собик шуролар тузумидан колган эски FOя ва карашлар, сохта куникмалардан тозалашга, маъмурий буйрукбозлик, иймонсизлик, иккиюзламачилик, ёлFOнчилик, кибру хаво, юлFичлик, манманлик, бокимандалик, шижоатсизлик каби иллатларнинг пайини киркиш ва шу асосда уз-узини поклаш кобилияти ва майлини уЙFOтиш, суз ва иш, ният бирлиги, виждон устунлиги масалаларининг хозирги боскичда хал килувчи омил булишини англатади.
Маънавий-маърифий ишлар ижтимоий-сиёсий ва ижтимоий педагогик маънолар касб этади. Кенг маънодаги, ижтимоий-сиёсий маънавий-маърифий фаолият бутун жамиятда давлат рахбари - Президент хомийлигида радио, телевидение, махалла, жамоатчилик ташкилотлари, сиёсий партиялар, Республика маънавият ва маърифат Кенгаши томонидан олиб борилаётган ишларни уз ичига олади.
Мактабгача таълим муассасаларида ташкил килинувчи ва амалга оширилувчи маънавий-маърифий ишлар ижтимоий-педагогик маънодаги фаолият турини хосил килади. Чунки бу фаолият давлат таълим муассасасида мутахассислар томонидан олиб борилувчи бошкарилувчи, узок давом этувчи жараённи хосил килади.
Шахс маънавияти мураккаб ижтимоий психологик ва педагогик объект булиб, мактабгача таълим муассасаларида унинг биринчи боскичи шаклланади. Тадкикотда маънавият ва уни шакллантирувчи омилларнинг миллий хусусиятга эга эканлиги асосланиб, бу жараённинг психологик- педагогик конуниятлари тахлил килинди. Мактабгача таълим ёшдаги болаларда миллий маънавий кадриятларни шакллантиришда тарбиячи, мусика укитувчиси, услубчи, «маънавият хоналари»нинг урни вазифалари яхлит педагогик тизимни хосил килишни аникланди. Мактабгача таълим ёшдаги болаларида маънавий маданиятни шакллантиришнинг амалий ахволини урганиш бу сохани такомиллаштириш учун бой имкониятлар мавжудлигини курсатди. Жумладан:

  • маънавий-маърифий ишлар назарияси ва амалиёти орасидаги педагогик зиддиятни бартараф этиш;

  • болалар буш вактини фойдали ташкил килишга каратилган ташкилотларнинг тарбиявий тадбирлари янги тизимини ишлаб чикиш;

  • тарбиячиларни маънавий - маърифий ишларнинг назарий ва услубий асослари билан куроллантириш;

  • болалар маънавиятига салбий таъсир курсатаётган омилларни зарарсизлантиришнинг маърифий чора-тадбирларини ишаб чикиш;

  • мазкур йуналишда МТМ ва оила, махалла хамкорлигининг самарадорлигини ошириш;

  • маънавий-маърифий ишларда миллий маънавий кадриятлардан фойдаланишнинг илмий- услубий, ташкилий шарт-шароитларни таъминлаш.

Мактабгача таълим ёшдаги болаларни маънавий маданиятини шакллантиришда таълим ва тарбия бирлиги тамойилининг узига хос хусусиятларини аниклаш, синаб куриш ва жорий килиш масалалари тадкикотимизнинг навбатдаги бобида баён килинади.

  1. 1 Ижтимоий мактабгача таълим муассасаларида маънавий-маърифий ишларни ташкил этишнинг узига хос хусусиятлари.

Узбекистан Республикаси борилаётган туб ислохатлар м авлодни маънавий етук, салохиятли баркамол шах тарбиялашга каратилган. Милл1 FOясини хаётга тадбик этишга маънавий-ахлокий тарбиявий
баркамол шахсни шакллани_^ j ^ таъсирини утказмокда.
Замонавий таълим муассасаси юксак маънавиятли шахсни тарбиялашни максад килиб куймокда, бунда хар бир шахснинг табий кобилятларини ривожлантириш, булажак авлодни ижтимоий мухофаза яъни рухий камолотини юксалтирувчи мухитни яратиш, бунинг учун соFлом мухит ва тарбиявий ишларни туFри ташкил килиш мухимдир.
Маънавий-маърифий ишлар ташкил килишни асосий таркибий кисмлари:

  • максадни аник мезонларда ифодаланиши:

  • фаолият максадини амалга оширишда хизмат килиши:

  • болалар тарбиясидаги фаолиятни уктувчи, ота она ва жамоа хамкорликда бошкарувини таъминлаш мухимдир:

Маънавий-маърифий ишларга нисбатан замонавий талаблар:

  • Х,ар бир тарбиявий иш жараёнини максадини аниклиги ва уни ташхис этиш мумкинлиги:

  • Дастурдаги мавзуларга оид назарий ва амалий масалалар, ечимидаги усуллари:

• Мавзудаги матнларни кетма кетлиги, замонавийлиги, боскичма боскич баён этилиши:
Маънавий-маърифий ишларни ташкил килишни бош мезони баркамол авлодни маънавий тарбиясига эътибор каратишдир.
Узбекистан Республикаси Президенти И Каримов узининг “ Юксак маънавият енгилмас куч” асарида:
“Маънавиятни тушуниш, англаш учун аввало, инсонни тушуниш, англаш керак” Шу сабабли хар бир тарбиявий ишлар мазмуни “Маънавий мерос, маданий бойлик ва кухна тарихий ёдгорликлар” энг мухим омиллардан бири булиб хизмат килади. 9
Ёшларни маънавият рухида тарбиялаш, унга хос фазилатларни шакллантириш: уз узидан пайдо булмайди. У инсонни она сути, ота она намунаси, авлодларимизнинг ахлок одобига доир угитлари, тарбияси оркали амалга оширилади.
Шу сабабли мустакил Узбекистан ёшларини тарбиялашда уч манбадан фойдаланиш мумкин. Бу Прездентимиз Ислом Каримовнинг “Истиклол ва маънавият” асарида куйидагича курсатилган:

  1. Умуминсоний кадриятлар.

  2. Ислом таълимоти.

  3. Узбек миллий урф одатлари

Юкоридаги омиллар бир бири билан боFланган булиб, у А Авлоний айтганидек: “Агар инсон яхши тарбия топиб, бузук хулклардан сакланиб, гузал хулкларга одатланиб катта булса, хар ким кошида макбул бахтиёр бир инсон чикар” Шу сабабдан, А Авлоний тарбиянинг инсон хаётида зарурлигини назарда тутиб “тарбия ё хаёт ё момот” дур деб таъкидлаган эди.
Инсоннинг маънавий баркамоллик халоллик, бировларнинг хакига хиёнат килмаслик , сабр каноатли, мехр шавкатли каби фазилатлар безайди.
Ахмад Яссавий нафсни тийиш, поклик булмаса ”Х,ак йулот” кириб булмаслигини. ТуFри курсатиб инсонни маънавий ахлокий тарбиясига эътиборни каратди.
Маънавият ибораси кенг тушунча булиб у жамиятшунос, ахлокшунос, хукукшунослик, санъатшунос олимларнинг диккат эътборини узига каратмокда.
Шу жихатдан “Маънавият” тушунчаси турлича таърифланади:
“Маънавият - инсоннинг ботиний ва зохирий”, “Маънавият -инсон калбининг нури”, “Маънавият -одамнинг рухий ва аклий оламнинг мажмуаси”ни мужассамлаштирувчи тушунча деб таърифланади. (Мирахмад Абдуллаев)
Маънавият- инсонни асосий фазилатларидан бири булиб уз узидан пайдо булмайди, у тарбиянинг махсулидир.
Комил инсон тарбияси конуний тадрижий ривожланиш хусусиятига эга. Маънавий-маърифий ишларни ташкил килиш методикаси фани ижтимоий тарихий характерга эга булганлиги сабабли узига хос диалектик ривожланиш конуниятлари мавжуд.
Мазкур фанни урганиш узлаштириш инсон камолотининг конуниятларини билиш, хар бир тарбиячи укитувчи учун шартдир. Тарбиявий ишларни ташкил килишда муносабатлардаги карама каршиликлар, тарбиявий таъсирчанликни бир ёкламалиги , хулк атвордаги карама каршиликлар, натижасида инсон шаклланиб ривожланади.
Маънавий-маърифий ишларнинг салохиятини ошириш бола калбида инсоний фазилатларни сингдириш куп жихатдан тарбиячи
тарбияланувчиларни ижодий фаолиятни ташкил килишга боFлик. Улар куйидаги омилларни куллаш асосида вужудга келади.
• Маънавий-маърифий жараёнини ташкил килишдаги муносабатлар . Бунда тарбияланувчиларнинг кундалик хаётий вокеалар жамоадаги тартиб коида ва хулк атворлар хакидаги мотивлар ва уларга бир бутун ёндашувини тарбиявий муносабатлар дейилади.

таъсирчанлиги. Тарбиявий жараённи лойихалаштириш, шакл, метод, шарт шароитларни олдиндан аниклаб куйилган максадга мувофиклаштириш.

  • Тарбиячи ва тарбияланувчининг узаро муносабатлари. Тарбиячи ва тарбияланувчиларнинг рухий холатлари, муносабат ва мулокатда булишлари, ижобий рухий шарт шароит яратилиши, тарбиявий тадбирларни гигиена коидаларига мослаш, эстетик талабларга жавоб бериши, тарбиявий тадбирларни мувоффаккиятли ташкил этиш омилларидан биридир.

  • Тарбияланувчиларнинг фаоллиги ва мустакил ижодий фаолиятни

ташкил этиш. Маънавий-маърифий тадбирларни ташкил этишда
тарбияланувчиларни фаоллиги куп жихатдан ихтиёрийлик, фидоийлик, ташкилотчилик ва ижодкорлигига боFлик. Х,ар бир тадбирни бола курсин, унда интилиш хисси уЙFOнсин, унда узини шахсий муносабатларини билдириш имкони вужудга келсин.

  • Маънавий-маърифий тадбирлар таълим жараёнида олган билмларига уЙFун булиши . Тадбирларни режалаштиришда тасодиф холат булмасдан, турли фанларни интегратциясидан келиб чикадиган мавзулар ижобий характер касб этади.







Маънавий-маърифий тадбирга яхлит
ёндашув омиллари



Максад аниклиги ва таъсирчанлиги

Маънавий-маърифий тадбирнинг таълим жараёни билан уйгунлиги

Тарбиячи ва тарбияланувчилар нинг узаро муносабатлари

Тарбияланувчиларинг фаоллиги ва ижодий мустакиллиги.
^онуниятларини амалга оширувчи омиллар
Маънавий-маърифий жараён онгли, маъсулиятли фаолият булиб, унда тарбиячи тарбияланувчиларни комил инсон килиб етиштиришда унга хар тамонлама таъсир курсатади.
Маънавий-маърифий ишларни ташкил килиш методикаси фанининг предмети, булажак тарбиячи укитувчиларга келажак авлодни маънавий юксак фазилатлар эгаси килиб тарбиялаш санъатининг кирралари, шакл ва йуллари хамда билим, малака хосил килиш хакида бахс юритади.
Маънавий-маърифий ишларни ташкил килиш методикаси ижтимоий фаолликни шакллантиришга хизмат килади. Унинг максади булажак укитувчи тарбиячилар тарбиявий тадбирларнинг мазмундорлигини таъминлашда бой миллий ва умуминсоний кадриятлардан кенг фойдаланиш тарбиявий таъсирга эга булган манъбаларни ажрата билиш
Маънавий-маърифий ишлар фанининг вазифалари:

  • болалар жамоасининг тарбиявий даражасини урганиб, унга тарбиявий таъсир курсатиш махоратига эга булиши:

  • маънавий-маърифий тадбирлар учун зарур методларни танлаб, кузланган максадга эришиш чора тадбирларни кура билиши:

  • игаюр тажрибаларни кузатиб тахлил килиб ундан ижодий фойдаланиши:

  • маънавий-маърифий тадбирларни укувчилар рухиятига канчалик ижобий таъсир этганини кузатиб, уни янада ривожлантиришни такомиллаштириш:

  • маънавий-маърифий ишларнинг самарадорлигини оширишда уз билимини тадрижий равишда ривожлантириш лозим.

Маънавий-маърифий ишларни самарадорлиги учун хизмат килувчи миллий манъбалар;
Туркистонда миллий уЙFOнишнинг вужудга келиши конуний зарурият булиб, унинг заминида халклардаги мустамлакачилик зулмидан озод булиши истаги ётар эди. Х,алкдаги бундай истакнинг пайдо булишида, утмишдаги куйидаги назарий таълимотлар жиддий таъсир курсатди:

  1. Узбек халкнинг мустамлакачилик зулмидан озод булиши натижасида улкадаги миллий, диний FOяларнинг кенг руёбга чикиши:

  2. Маърифатпарварлик ёки жамиятни янгилашга интилиш жадидчилик (арабча “янги” деган маънони англатади) харакати:

  3. Она тилимиз, унинг софлиги ва хорижий сузлар ибораларидан озод килиш учун кураш:

Миллий уЙFOнишга доир бундай назарий йуналишларнинг максадлари куйидагича эди.

  1. Туркистон халкларининг авлод аждодлари яратган халк OFзаки ижодиётининг миллий тарбия воситаси сифатида кулланишини юзага чикариш ва кенг фойдаланиш.

  2. Х,алкимиз яратган милий урф -одат ва анъаналарини тиклаш.

  3. Куръони Карим ва Хддиси шарифдаги инсон камолоти хакидаги FOяларни ёшларга ургатиш.

  4. Маърифатпарвар мутафаккирлар, миллий кахрамонлар фаолияти, уларнинг асарларини урганиш, илFор тарбиявий таъсир курсатувчи таълимотларга амал килиш

Юкоридаги миллий тарбиянинг назарий асосларидан фойдаланиш оркали, миллий тарбия- халк рухи билан боFланади.
Маълумки, миллий тарбия халк номи ва унинг тарихи билан чамбарчас боFликдир.
Рус педагоги К Д Ушинский узининг “ Ижтимоий тарбияда халк рухи хакидаги” асарида - “Х,амма учун умумий булган биргини тугма одат борки, хамиша тарбия шунга таяниши мумкин у хам булса, халкнинг узи яратган ва халкчилик асосида курилган халкнинг тарбиячилик санъатига бой меросидан фойдаланиш ижобий ахамият касб этади.
Маънавий-маърифий ишлар тизимини амалга оширишда:
1. Ижтимоий мактабгача таълим муассасаси тарбияланувчиларини тарбия жараёнида гурухлар боскичида укитувчилар шахсини шакллантиришнинг узига хос хусусиятларини ургатишлари ва “Намунали укувчи” тимсолидан нисбат олишлари ва тарбияни узлуксизлигини таъминлашда ташаббускор булишлари лозим.

  1. Маънавий-маърифий ишларни амалга оширувчи янги тизим ташкилотчилари -педагоглар, ота оналар ва кенг жамоатчиликдир. Болалар жамоасида уз узини бошкарувни йулга куйиш мухимдир. Шу билан бирга тарбиявий ишлар жараёнида илFор тажрибаларга суяниш, мактабдан ташкари ишларни самарадорлигини ошириш.

  2. Тарбиявий жараён бир томондан устоз, ота оналарни укитувчи таъсири эмас, балки таъсир ижодий ва хамфикирликда булиши керак.

  3. Тарбиявий жараённи тарбиявий ишлар Концепциясидаги оила, коллеж ва махалла хамкорлигида амалга ошириш.

Тарбиявий жараённи амалга оширишда окилона режа асосида максад ва вазифаларни белгилаш мухимдир.
Маънавий-маърифий ишлар жараёни ва тизимини бошкаруви куйидаги тамойилларга асосланиши лозим:
- Аник максад баркамол авлод тарбияси:
* инсонпарварлик:

  • узлуксизлик:

  • илмийлик:

  • тизимлилик

  • мувофиклик

  • хдётийлик:

  • ёш ва билим савиясига мослик.

Бундай тамойилларга амал килиш тарбия тизимидаги фаолиятни самарадорлигини оширади.


  1. Download 245,67 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   22




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish