Диссертация илмий раҳбар: техника фанлари номзоди, доц. Н. Б. Мирзаев 2021 й. Ташкент 2021 2

Материалга қўйилган гигиеник талабларига
– одам бўладиган 
худуддаги ҳарорат, шовқин ва вибрация даражалари, чидамлилик, 
радиация ҳамда захарланганлик даражаси ва бошқалар киради. Гигиеник 
хусусият (иссиқлик ўтказувчанлик, ҳаво, буғ ва нам ўтказувчанлик, 
электрланиш хусусиятлари) буюм билан инсонни нармал шароитда 
яшашга мослиги орқали аниқланади.
Антропометрик кўрсаткичлар
– буюм ва уни элементларини 
шакли одам бадани ва аъзолари шаклига мослигини тавсифлайди. Бундай 
кўрсаткичларга: дасталар, тугмачалар шакли, уларнинг жойлашиши, иш 
ҳаракат қиймати, ўриндиқлар жойи ва жойлашиши, кабина, эшик ва 
люклар ўлчамлари ва бошқалар киради.
Физиологик ва психофизиологик кўрсаткичлар
– буюм ва унинг 
қисмлари одамнинг куч ва тезлик имкониятларига, унинг сезги, кўриш, 
ҳид билиш, сезиш, эшитиш, таъмни сезиш аъзолари хусусиятлари ва 
имкониятларига мослигини тавсифлайди. 
Психиологик кўрсаткичлар
– буюмнинг одам психиологик 
хусусиятлари ва имкониятларига мослиги «одам-буюм-муҳит» тизимида 
маълумот алмашинув мукаммаллигини тавсифлайди. Масалан, бу 
кўрсаткичларга иш ҳаракат ёки операциялар сони, оператор кузатиши 
зарур бўлган назорат ва сигнал асбоб-ускуналари сони, жойлашиши ва 
бошқалар киради. 
Эстетик талаблар
– маҳсулот маълумотининг маънодорлиги. 
шаклининг маъқуллиги, композиция бутунлилиги ва ишлаб чиқариш 
мукаммаллигини тавсифлайди. Бу гуруҳга қуйидаги кўрсаткичлар киради: 
услуб ва модага мослиги, ҳажм-фазо тузилмаси, ранглар уйғунлиги, 
бирикмалар, туташувчи юзалар, фирма белгилари ва бошқалар. 

---

65 
Буюм инсоннинг эстетик талабларини қондириши зарур, шунинг 
учун уни тайёрланадиган материал ҳам ўзида эстетик хусусиятларни 
(ранги, ялтиллаши, чиройлилиги ва бошқаларни) мужассамлаштириши 
керак.