Диссертация илмий раҳбар: техника фанлари номзоди, доц. Н. Б. Мирзаев 2021 й. Ташкент 2021 2

 

---

35 
Нотўқима астар матоларнинг физикавий ва механик хусусиятлари 
Жадвал 3 
Кийим тайёрлаш учун ёпиштирувчи технологияларда ишлатиладиган 
ёпишқоқ материалларнинг иккита асосий гуруҳи мавжуд: 
- термопластик (иссиқ эритувчи елимлар) 
- термореактив (ёпишқоқ эритмалар) энг кенг тарқалган 
термопластик 
ёпиштирилган 
полимер 
материаллар, 
уларнинг 
қиздирилганда, 
қаттиқдан 
тез 
ёпишқоқ-суюқ 
ҳолатга 
ўтиши, 
Кўрсатгичлар 
Астар учун 
нотўқима мато 
Бош кийимлари 
учун нотўқима 
мато 
Синов 
стандарти 
ГОСТИ
Сирт зичлиги, г/м
2 
110-180 
100-120 
ГОСТ1590.1-80 
Масса бўйича 
ҳатолик,% 
7 
7 
ГОСТ 1590.2-79 
Қалинлик, мм 
1,5-2 
0,7-1,2 
ГОСТ120023-66 
Қаттиқлик, Н 
10-13 
4-8 
ГОСТ 10550-75 
Несминаемость, % 
не менее 
80 
75 
ГОСТ 19204-73 
Узилиш кучи, Н, 
50 
50 
ГОСТ 15902.3-79 
Намлангандан 
кейинги 
киришиши, % 
2 
2 
ГОСТ 5012-82 
Нам иссиқ билан 
ишлов беришдан 
кейинги 
қисқариши, % 
1,5 
- 
ГОСТ 17790-78 
Ҳаво 
ўтказувчанлиги, 
дм
3
/(м
2
с), не менее 
- 
100 
ГОСТ 12088-77 

---

36 
тўқималарнинг асосларига ва юқори матоларнинг иплари ва толаларини 
ўраб, матоларнинг таркибига кириб, кучли бирикма ҳосил қилиш 
қобилиятига кўра қотиб қолганда. Йелимларнинг термопластик 
ҳусусиятлари туфайли жараён бир неча марта такрорланиши мумкин, бу 
баъзида бирламчи ёпиштиришнинг такрорланиш режимларида хатолар юз 
берганда нуқсонларни бартараф этишга имкон беради. 
Буларга астар материаллар асосий гуруҳининг ёпишқоқ қатламини 
ташкил этувчи полиамид (ПA) ёпишқоқ полимерлар киради [20]. Уларнинг 
афзалликлари орасида ёпишқоқ боғланишнинг юқори кучлилиги, 
юмшоқлик, паст юмшатиш ҳарорати мавжуд. Полиамид бирикмаларининг 
муҳим хусусияти - бу бензин, триклоретилен каби эритувчиларга 
чидамлилиги, шунинг учун асосан кимёвий тозалаш учун мўлжалланган 
кийимларни ишлаб чиқариш учун полиамид қатламли ёпиштирувчи астар 
материалларидан фойдаланилади. Кополиамид полимер материаллари 
трикотаж (1101-1504-модда), тўқилган (4010-4565-модда) ва тўқилмаган 
(5005-5706-модда) ёпиштирувчи астар материаллар асосининг ёпишқоқ 
қатлами учун асосдир [21]. 
Ушбу бўлимда
бир томонлама ёпишқоқ қопламали янги 
тўқимачилик астар материали муҳокама қилинади. У ташқи кийим (палто, 
костюм, куртка, плаш, ёмғир), ва чарм пойабзал ишлаб чиқаришга 
мўлжалланган. 
Материалнинг ўзига хос хусусияти - барча турдаги мода ва пойабзал 
материалларига юқори ёпишқоқлик қобилиятига эга бўлган ва санитария-
гигиена талабларига жавоб берадиган акрил елимдан фойдаланиш. 
Тўқимачилик базаси сифатида ҳар қандай мато билан пахта, вискоза 
ишлатилади. 
Ушбу астарбоп материаллар камида 3 Н / см (ГОСТ 28832-90) бир 
хил деламинацияланган ва камида 65% (ГОСТ 8977-74) ҳалқа усули 
бўйича эластиклик билан мустаҳкамлик билан ёпиштирувчи бўғинлар 
ишлаб чиқарилишини таъминлайди. 

---

37 
Aкрил 
елим 
ёрдамида 
ёпиштирувчи 
бўғинлар 
операцион 
таъсирларга, ювишга ва кимёвий тозалашга нисбатан юқори қаршилик 
билан ажралиб туради [22]. 
4-жадвалда ишлаб чиқаришда турли хил ёпиштирувчи воситалар 
ишлатилган кийим қисмларининг ёпиштирувчи бўғинлари кучининг 
ўзгариши кўрсатилган маълумотлар келтирилган: полиакрил (ПAcр) 
маркали ЕМ 257М (Россия), полиетилен (пе) Шеттйфих (Швейцария), 
полиамид (ПA) товар белгиси Грилтех 1П82 "(Швейцария). 
4-жадвалдан 
кўриниб 
турибдики, 
акрил 
елим 
операцион 
таъсирларнинг барча турларига бардош беради ва ёпиштирувчи 
бўғинларнинг яхлитлигини сақлайди. Ушбу қобилият жиҳатидан янги 
ёпиштирувчи мавжуд елимлардан кам емас ва ҳатто ундан устундир. 
Шу билан бирга, матога акрил эмулсиясини қўллаш учун махсус 
дизайндаги пневматик штуцер бўлиши керак ва бу янги астарбоп 
материалини олишда қўшимча харажатларга олиб келади, бу эса 
материалнинг нархига таъсир қилади ва натижада тайёр маҳсулот [17]. 
Бу [18-19] ишларида ҳар хил толали таркиби, қалинлиги ва сирт 
зичлиги бўйича костюмлар гуруҳи матолари ва ёпишқоқ астар 
материалларидан ташкил топган ёпиштирувчи бўғинларнинг эластиклиги, 
қаттиқлиги ва драпеаблелигини экспериментал ўрганиш натижалари 
бўйича тавсиялар берилган.