Диссертация илмий раҳбар: и ф. д., доц. Б. О. Турсунов тошкент 2022 мундарижа

II-БОБ. ЎЗБЕКИСТОН ФОНД БОЗОРИДА ОПЦИОНЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ДУНЁНИНГ ЕТАКЧИ ФОНД БИРЖАЛАРИ ТАЖРИБАСИНИ ҚЎЛЛАШ ИСТИҚБОЛЛАРИ

2.1. Блек-Шоулз усули ёрдамида опсионни баҳолашsion premium iysi

Актсияларни баҳолашда турли хил ёндашувлар мавжуд, рус адабиётида, қоида тариқасида, учта ёндашув мавжуд: харажат ёндашуви , қиёсий ёндашув ва даромад ёндашуви, уларнинг ҳар бири турли усуллар ва баҳолаш алгоритмларини ўз иига олади. Ҳозирги вақтда амалда улар Блек-Скоулз опсион моделидан фойдаланишга асосланган аксиялар ва активларни баҳолашда опсион ёндашувидан фойдаланадилар.
Опсион нархлаш моделлари ҳар қандай турдаги активлар ёки актсияларни баҳолаш учун ишлатилиши мумкин, агар у ўз навбатида баъзи чекловлар билан опсион хусусиятларига эга бўлса. Актсияларни баҳолашда Блаcк-Счолес моделидан фойдаланиш бўйича чекловлар:
Оптсион асосидаги асосий актив (улуш) сотилмайди.
Актсиялар нархи доимий равишда ўзгариб туради, бозорда кескин сакрашлар ва нархларнинг ўзгариши кузатилмайди.
Дисперсия маълум ва оптсионнинг амал қилиш муддати давомида ўзгармайди. Қисқа муддатли аксия оптсионлари учун дисперсия доимий бўлади, лекин узоқ муддатли аксиялар оптсионлари бу тахминни бузади.
Вариантни дарҳол амалга ошириш. Вариант моделларида оптсионни амалга ошириш бир зумда амалга оширилади, аслида эса бу тахмин кўпинча бузилади.
Модел қуйидаги тахминларга асосланади :

• 
  оптсионнинг амал қилиш муддати давомида унинг асосий активи бўйича дивидендлар тўланмайди;
  
• 
  аксия ёки оптсионни сотиб олиш ёки сотиш билан боғлиқ транзаксия харажатлари мавжуд эмас;
  
• 
  қисқа муддатли рисксиз фоиз ставкаси маълум ва оптсионнинг амал қилиш муддати давомида доимий бўлади;
  
• 
  қимматли қоғознинг ҳар қандай харидори унинг нархининг исталган қисмини тўлаш учун қисқа муддатли рисксиз ставкада қарз олиши мумкин;
  
• 
  қисқа сотувга чекловларсиз рухсат этилади, сотувчи эса қисқа муддатда сотилган қимматли қоғоз учун барча нақд пулларни бугунги кундаги нархда дарҳол олади;
  
• 
  колл оптсиони фақат опсионнинг амал қилиш муддати тугаш вақтида амалга оширилиши мумкин;
  
• 
  қимматли қоғозлар савдоси давом этмоқда ва актсиянинг нархи доимий ва тасодифий ҳаракат қилади.
  

Муаллифнинг хулосаси хавф-хатарсиз хедж контсептсиясига асосланади: актсияларни сотиб олиш ва бир вақтнинг ўзида актсияларга қўнғироқ қилиш оптсионларини сотиш орқали инвестор рисксиз позитсияни яратиши мумкин, бунда актсиялар бўйича фойда ёъқотишларни тўлиқ қоплайди. вариантлари ва аксинча.