Диссертация илмий раҳбар доц. А. Шернаев Тошкент 2018 4

Давлат бюджети — давлатнинг давлат вазифалари ва функцияларини 
молиявий жиҳатдан таъминлаш учун мўлжалланган марказлаштирилган пул 
жамғармасидир.
10
Иқтисодий жиҳатдан тўғри фискал сиёсатининг моҳияти солиқ солиш 
тизими орқали давлат бюджетининг стратегик жиҳатдан тўғри шаклланиши 
ва белгиланган мақсадларга эришиш учун давлат бюджети маблағларини 
тўғри сарф қилинганлигида ўз аксини топади. 
Фискал сиёсатнинг яна бир хусусиятларидан бири бу ЯИМ 
динамикасини керакли йўналишга мослаштиришга имкон беришидир. 
Фискал сиёсатда давлат харажатлари ва солиқлар иқтисодиётни 
барқарорлаштиришга йўналтирилган, ҳамда давлат томонидан иқтисодиётни 
тартибга солишнинг муҳим воситаларидан саналади.
Фискал сиёсат иқтисодиётни тартибга солишнинг бевосита ва 
билвосита усулларини ўз ичига олади. Бевосита усуллари орқали бюджетни 
10
Ўзбекистон Республикаси Бюджет Кодекси. –Т: Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. 2013й. 
52-(I)-сон. 3-модда.

---

15 
тартибга солиш амалга оширилса, билвосита усулларида эса солиқ солиш 
тизими ёрдамида тартибга солинади. 
Фискал сиёсат шунингдек, бюджет-солиқ сиёсати деб ҳам айтилади. 
Бюджет-солиқ сиёсати деганда ноинфляцион ЯИМ ишлаб чиқариш 
шароитида иқтисодиётда тўлиқ бандлиликни, тўлов балансининг 
мувозанатини ва иқтисодий ўсишни таъминлашга қаратилган давлат 
харажатлари ва солиқларини ўзгартиришни ўз ичига олган чора – тадбирлар
тушунилади
11
. 
Фискал сиёсат давлат молиявий сиёсатининг бир қисми бўлиб, 
ҳукуматнинг барча имкониятларидан келиб чиққан ҳолда солиқ ундириш ва 
давлат бюджети маблағларидан самарали фойдаланиш билан боғлиқ 
масалаларни, шунингдек, реал ижтимоий масалаларни ҳал этиш ҳамда 
ишбилармонлик фаоллигини тартибга солишни тақозо этади.
Халқаро амалиётда макродаражада фискал сиёсат тўғрисида гап 
кетганда, унинг конкрет мазмуни бюджет-солиқ сиёсати орқали намоён 
бўлаётган бўлишига қарамасдан, бу нарса бюджет-солиқ сиёсатининг фақат 
ва фақат макроиқтисодий сиёсатнинг таркибий қисми сифатида эътироф 
этилишига етарли даражада асос бўлаолмайди. Чунки аслида, ўшанда ҳам 
макродаражадаги фискал сиёсатни молиявий сиёсатдан ажратиб бўлмайди. 
Кўп ҳолларда, ҳақиқатдан ҳам хориж амалиётида “фискал сиёсат” 
дейилганда “молиявий сиёсат” назарда тутилади.
12
Мамлакатимизнинг молиявий сиёсати бир қанча сиёсатларни ўз ичига 
қамраб олади(1.2-расмга қаранг). Мазкур сиёсат таркибидаги бюджет сиёсати
бевосита фискал сиёсат билан чамбарчас боғлиқ. Бюджет сиёсатида асосан 
Республика бюджети ва маҳаллий бюджетларни ишлаб чиқиш ва унинг 
ижросини 
таъминлашдан 
иборат 
бўлиб, унинг 
асосий 
мақсади 
иқтисодиётнинг барқарорлиги ва ривожланишини таъминлаш орқали, 
давлатнинг вазифаларини бажариш имкониятини берадиган молиявий 
11
Хаджаев Х.С., Бакиева И.А., Файзиев Ш.Ш., Макроиқтисодиёт.Ўқув қўлланма. - T.: TМИ, 2014, 268-бет. 
12
Маликов Т., Жалилов П., Бюджет-солиқ сиёсати. Ўқув қўлланма – Т.: Иқтисод-молия. 2011, 13-бет. 

---

16 
маблағларни шакллантиришга қаратилади.