Диссертация "Химояга рухсат этилсин" "Бино ва иншоотлар" Магистратура бўлим бошлиғи кафедра мудири

 
 

---

33 
2.1. Кам қаватли турар-жой биноларининг энергия самарадорлигини 
оширишда фойдаланиладиган асосий услублар. 
Ўзгармас иссиқлик оқими деб, ташқи тўсиқ конструкциядан ўтадиган 
иссиқлик миқдори ва конструкция хароратининг вақт мобайнида 
ўзгармаслигига айтилади. Ташқи тўсиқ конструкциядан ўтадиган иссиқлик 
миқдори ўзгармас бўлганда, иссиқлик физикаси бўйича хисоблар 
соддалашади. Шу сабабли кўпинча бинолар ташқи тўсиқ 
конструкцияларининг иссиқлик физик хисобларида, конструкциядан 
ўтадиган иссиқлик миқдори ўзгармас деб қабул қилинади. 
Агар, ўзгармас иссиқлик оқими бўйича хисобланган иссиқлик физик 
хисоблар амалиётдан кескин фарқ қилса, иссиқлик оқими ва 
конструкциянинг харорати вақт мобайнида ўзгарувчан деб қабул қилинади.
Ташқи тўсиқ конструкциядан ўтадиган ўзгармас иссиқлик миқдори, 
конструкция ташқи ва ички хаво хароратининг фарқига, тўсиқ юзасига ва
ички хаво хароратининг фарқига, вақтга, хамда конструкциянинг иссиқлик 
физик хусусиятларига тўғри пропорционалдир . Бу боғлиқликни қуйидагича 
ёзиш мумкин: 


Z
F
t
t
K
Q
Т
И




(2.1.1) 
Бу ерда: 
t
и
- конструкциянинг ички тарафида хавони харорати,
о
С; 
t
т
- ташқи хавонинг харорати,
о
С; 
Ғ- конструкциянинг юзаси, м
2
; 
Z- вақт, соат; 
К- конструкциянинг иссиқлик физик хусусиятига боғлиқ бўлган 
иссиқлик узатиш коэффициенти. 
Ушбу формуланинг физик маъносини аниқлаш учун, t
и
- t
т
=1
o
, Ғ= 1м
2
, 
Z=1 соат деб олсак К=Q бўлади. 

---

34 
Асосан бу формула бино хоналарини иситиш учун сарф бўладиган 
иссиқлик миқдорини аниқлаш учун қўлланилади. 
Агар, ташқи тўсиқ конструкциясининг икки ён сиртлари хароратлари 
маълум бўлса, у холда (1.6) формула қуйидагича ёзилади: 


Z
F
Л
Q
Т
И







(2.1.2) 
Бу ерда: 

τ
и
- конструкция ички сиртининг харорати, 
о
С; 
τ
т 
- конструкция ташқи сиртининг харорати, 
о
С; 
Л – конструкциянинг иссиқлик сингдирувчанлик коэффициенти. 
Иссиқлик сингдирувчанлик ва иссиқлик узатиш коэффициентларининг 
ўлчами бир хил, яъни Вт/м
2
, 
о
С. 
Ташқи тўсиқ конструкциядан ўтадиган иссиқлик оқими маълум 
қаршиликка учрайди. Бу қаршилик конструкциянинг иссиқлик узатишга 
қаршилиги дейилади ва R
и
харфи билан белгиланади, ўлчами –м
2 
·
о
С /Вт. 
Иссиқлик узатиш қаршилиги қуйидаги формула ёрдамида аниқланади: 
И
И
R

1


 
(2.1.3) 
Бу боғлиқликдан маълумки, R
и
нинг қиймати қанчалик катта бўлса, 
конструкция икки ёнидаги хаво хароратининг фарқи шунча катта бўлади. 
Демак, R
и 
конструкциянинг иссиқлик физик хусусиятини аниқловчи 
катталикдир. 
Иссиқлик сингдирувчаник коэффициентининг тескари қиймати 
конструкциянинг термик иссиқлик узатиш қаршилиги дейилади ва 
қуйидаги формула ёрдамида аниқланади.
R=δ/Л
(2.1.4) 
Энергия самарадор кам қаватли турар-жой биноларини лойихалаш 
учун уларни ташқи тўсиқ конструкцияларини иссиқлик физик жихатдан 

---

35 
асослаш лозим. Ташқи тўсиқ конструкцияларининг иссиқлик физик 
хисобларида К ва Л коэффициентларга нисбатан умумий иссиқлик узатиш 
қаршилиги R
и 
ни аниқлаш мақсадга мувофиқ бўлиб, бу эса хисоблаш 
формулаларини соддалаштиради.