Dispersiyaning qanday turlarini bilasiz? Modalararo dispersiya. Xromatik dispersiya. Material dispersiyasi

Optik tolalarning standartlari. YOruglikning optik tola buylab tarkalish konuniyatlari.
Optik tolaga bir emas, bir necha yorug‘lik nurlarining yig‘masi kirish konusini hosil qilib tushadi va faqat kritik burchakdan katta burchak ostida tushgan nurlargina OT ÿzagi bÿylab tarqaladi. Nurlarni tola o‘zagiga maksimal tushish konusining yarim burchagiapretura burchagi - _a, kirish konusi 2_a esa sonli apretura deyiladi (3.6-rasm). Sonli apertura NA bilan belgilanadi (inglizchadan Numerical Aperture) va ÿzak, qobiq sindirish kÿrsatkichlari orqali quyidagi munosabatdan aniqlanadi:

	yoki (3.2)

Ular sonli aperturaga yaqin qiymatlarini beradi. Birinchi formula nazariy, ikkinchisi esa amaliy hisoblashlar uchun ishlatiladi. Bu yerda o‘lchash usullariga bog‘liq holda k=0,98 yoki k=0,94 (EIA-455-29 yoki EIA-455-44 standartlari bo‘yicha mos ravishda). Yuqoridagi uchun berilgan n₁=1,48, n₂=1,46 qiymatlar uchun, (2.3) formula bo‘yicha sonli apretura qiymatlari: 0,242487 (nazariy) va 0,237637 (k=0,98) va 0,227938 (k=0,94) (amaliy)
Sindirish ko’rsatkichlarining nisbiy farqi ∆_n quyidagiga teng:


≤_a burchak ostida, ya’ni apretura burchagi doirasida tushgan nurlar (3.6-rasmdagi nur 1 mos keladi) to‘liq ichki qaytib, optik tola ÿzagi bo‘ylab uzatiladi. >_a apertura burchagi doirasidan katta burchak ostida tushgan nurlar sinib, o‘zakdan qobiqqa o‘tadi. Bu nurlar qobiq bo‘ylab tarqalib, asta sekin so‘na boshlaydi yoki qobiqdan chiqib ketadi (3.6-rasmdagi mos ravishda nur 2 va 2¹).
Apertura doirasiga mos keluvchi nurlar yo‘naluvchi (nur 1), aperturadan tashqaridagi nurlar nurlanuvchi (nur 2 va 2¹) nurlar deyiladi. Aperturadan tashqaridagi qobiq bo‘ylab tarqaladigan nurlar qobiq bo‘ylab uzatiluvchi nurlar deyiladi.

OT turi (kvars shishasi)	O‘zak diametri, mkm	NA	Tola ÿzagiga maksimal tushish burchagi, grad.	∆n
Kÿp modali OT	50 – 200	0,25 – 0,5	20 – 30	0,005 – 0,02
Bir modali OT	5 – 12	0,12 – 0,25	5 - 8	0,002 – 0,01

NA optik tolaning muhim xususiyati hisoblanib, yorug‘lik nuri tolaga qanday kiritilishi va tarqalishini kÿrsatadi.

NA qiymati katta bÿlgan OT yorug‘likni yaxshi qabul qiladi, NA kichik qiymatli optik tolalarga faqatgina tor yÿnaltirilgan yorug‘lik tÿplamini kiritish mumkin.
Yuqori ÿtkazish polosali OT kichik NA qiymatiga ega. Shu tarzda, ularda modalar soni kam, dispersiya kichik va ishchi ÿtkazish polosasi keng bÿladi.
NA katta qiymatga ega optik tolalarda mumkin bÿlgan yorug‘lik yÿnalishlari, ya’ni modalar sonining kÿpligi natijasida modalararo dispersiya yuqori bÿladi