Diqqatning turlari va ularning ta’rifini keltiring Diqqatning turlari Ta’rif

Diqqatning turlari va ularning ta’rifini keltiring

Diqqatning turlari Ta’rif

Diqqat turlari:

Odam ayrim narsalarga òz diqqatini ongli ravishda òzi hohlab qaratsa,

boshqa bir narsalar diqqatni beixtiyor ya‘ni bizning hohishimizdan tashqari jalb

qiladi. Odam psixik faoliyatining muayyan ob‘ektga yònaltirilishi va tòplanishida

ifodalanadigan diqqat quyidagi turlarga bòlinadi.

> Diqqatning aktivligiga qarab - ixtiyorsiz, ixtiyoriy va ixtiyoriydan

sònggi diqqat.

> Diqqatning ob’ektiga qarab - tashqi va ichki diqqat.

> Diqqatning faoliyat turlariga qarab - individual, guruhiy va jamoaviy

diqqat

Ayrim adabiyotlarda diqqatning ikkita va ayrimlarida uchta deb kòrsatiladi.

Ular ixtiyorsiz diqqat, ixtiyoriy diqqat va ixtiyoriydan sònggi diqqat turlaridan iboratdir. Diqqat turlarida insonda yuzaga keladigan holatlar quyidagi jadvalda aksettirilgan.

Diqqat turlari:

1.Ixtiyorsiz diqqat deb tòsatdan ta‘sir qilgan biror sabab tufayli bizning

hohishimizdan tashqari hosil bòladigan diqqatga aytiladi.

Odamning kuz òngida paydo bòladigan juda yorqin rangli narsalar,

Òzining tashqi kòrinishi jihatidan odatdagi narsalardan keskin farq qiluvchi

predmeti tòsatdan paydo bòlgan qattiq tovush, biror narsaning keskin harakati

va shu kabilar ixtiyorsiz diqqatni yuzaga keltiruvchi sabablar bòlishi mumkin.

Masalan, hikoya òqish mashģuloti paytida tòsatdan uchib utgan reaktiv

samolyotning qattiq va bahaybat tovushi hammaning diqqatini beixtiyor òziga jalb

qiladi.

2.Ixtiyorsiz diqqat odamning har turli ehtiyojlari va qiziqishi bilan bevosita

boģliq bòlgan diqqatdir. SHuning uchun ham ayni choģdagi ehtiyojlarimiz,

qiziqishlarimiz bilan boģliq bòlgan narsalarning ta‘siri ixtiyorsiz diqqatga sabab

bòladi. Masalan, yorqin òyin paytida zaldan eshitib qolgan bolani qiziqtirgan

musiqa ovozi uning diqqatini òyindan darhol òziga jalb qilib oladi.

Ixtiyorsiz diqqatning nerv-fiziologik asosini orientirovka yoki ―bu nima?

refleksi tashkil qiladi. CHunki tevarak-atrofimizdagi narsalarning salgina

Òzgarishi bizda darhol orientirovka refleksini yuzaga keltiradi. Boshqacha qilib

aytganda, "nima gap?" degan ma‘noda atrofimizga razm sola boshlaymiz.

Ixtiyoriy diqqat deb-oldindan belgilangan qat‘iy bir maqsad asosida va ongli

ravishda diqqatimizni ma‘lum bir narsa va hodisalarga qaratishimizga aytiladi.

Odamning kòpchilik faoliyatlari asosan ixtiyoriy diqqatning ishtiroki bilan

amalga oshiriladi. SHuning uchun barcha faoliyat turlarida, ya‘ni òqish, òyin va

mehnat faoliyatlarida ixtiyoriy diqqatning roli juda kattadir. Ixtiyoriy diqqat

ixtiyorsiz diqqatga nisbatan uzoq vaqt mobaynida davom etadigan diqqat turi

bòlib, uzòr berishlikni, ya‘ni irodaviy kuch sarf qilishlikni talab etadi

2. Diqqatning xususiyatlariga monand ta’riflarni belgilang

№ Diqqat xususiyatlari Mos ta’rif

1 Diqqatning kuchi va barqarorligi

2 diqqatning bo‘linishi

3 Diqqatning ko‘chuvchanligi

4 Parishonxotirlik

1. odamning diqqati har doim bir narsadan ikkinchi bir narsaga, bir faoliyatdan

ikkinchi faoliyatga ko‘chib turishi

2. diqqatni uzoq vaqt davomida biron ishga layoqatsizlikda diqqatning

osongina va tez- tez bo‘linib turishida namoyon bo‘lishi

3. odam o‘z diqqatini biror narsa yoki hodisaga uzoq muddat davomida

muttasil qaratib tura olishi

4. ayni bir vaqtda diqqatni ikki yoki uch narsaga qaratish

1. Quyidagi berilgan diqqat tu1

2

3rlari va diqqat