Диплом лойиха диплом бажарди: Тохиров Ж. Диплом рахбар: Қодирова Д. Тошкент 2012 mundarija: Bet

Mineralogik tarkibi.
Klinkerning asosiy minerallari: alit, belit, uch kalsiyli alyuminat va to‘rt kalsiyli alyumofferitdir.
Alit 3CaO SiO2 —portlandsementning qotish tezligini, mustahkamligini va boshqa xususiyatlarini belgilovchi eng muhim minerallaridir, va klinkerda 45 — 60% miqdorda bo‗ladi. U uch kalsiyli silikat, hamda uning tuzilishi va xususiyatlariga katta ta‘sir qilishi mumkin bo‗lgan, ozgina (2-4%) miqdordagi MgO, Al 2O 3, P 2O 5, Cr2O 3 va boshqa aralashmalarning qattiq qorishmasidan iborat. Alit uchta polimorf modifikatsiyalarda uchriydi. Sementning mustaxkamligiga va xosallariga alitning kristallarining o‗lchami, ko‗rinishi kristallinish darajasi ta‘sir etadi.
Belit 2CaO SiO2 -klinkerning muhimligi va miqdori (15—30%) bo‗yicha ikkinchi silikatli mineraldir. U sekin qotadi, ammo portlandsement uzoq vaqt qotganda katta mustahkamlikka erishadi.Belitni to‗rta polimorf modifikatsiyasi mavjud; α-C 2S, α‘-C 2S, β- C 2S, γ- C 2S.
β- C 2Sni γ- C 2S ga o‗tishi absolyut xajmini taxminan 10% ko‗payishi bilan
o‗tadi, natijada modda zarrachalari bo‗linadi va kukunga aylanadi γ- C 2S 100^oC haroratda suv bilan ta‘sirlashmaydi va bog‗lovchi xususiyatiga ega bo‗lmaydi. Belitni gidravlik aktivligi kristallarni tuzilishiga bog‗liq masalan, kristallar zich dumaloq ko‗rinishida bo‗lsa, sementlar yuqori mustahkamlikka ega bo‗ladilar. β-C2S hamda ozgina (1-3%) miqdordagi Al2O3.Fe2O3.MgO.Cr2O3 ning qattiq qorishmasidir. 525°C dan past haroratda klinkerning sovishida β —C 2S, γ- C2S o‗tishi mumkin va o‗tish bazaviy masofaning kattalashishi bilan, ya‘ni belitning molekulyar tuzilishining yumshashi bilan birga kechadi. β—C2S ning zichligi γ –C 2S ning zichligadan katta bo‗lgani tufayli polimorf o‗tish belitning absolyut hajmining taxminan 10% ga kengayishiga olib keladi va buning natijasida klinker donachalari (granulalari) kukun bo‗lib sochilib ketadi. O‗z-o‗zidan sochilib ketish klinkerning maydalanishini yengillashtiradi,birok γ –C2S kukuni 100°C haroratda amalda suv bilan ta‘sirlashmaydi,ya‘ni bog‗lovchi xususiyatiga ega emas.Shu tufayli belitning γ— shaklga o‗tishiga to‗sqinlik qilish lozim. β—C2S —ning barqarorlashuviga ba‘zi bir aralashmalar (1-3%) miqdordagi Al2O3. Fe2O3. MgO.Cr2 O3 shuningdek klinkerni sovutkich qurilmalarida tez sovutish yordam beradi. Bunda tarkibida belitning dumaloqlashgan ko‗rinishidagi zich kristallari bo‗lgan klinker olinadi.
Portlandsement klinkerdagi silikatli minerallarning miqdori taxminan 75 — 82 % ni tashkil qilsa, qolgan 18 — 25% alit va belit kristallari orasidagi hajmni to‗ldiruvchi oraliq moddalardir. Bu moddalar C 3A —uch kalsiyli alyuminatning va alyumoferrit kalsiy — C4AF ning kristallari, shisha va ikkinchi darajali kristallar va boshqalardan iborat. C3A —uch kalsiyli alyuminat — klinkerda 3 — 15% miqdorda bo‗ladi. C5A3 shaklida uchraydi, tarkibi 12CaO 7Al2O3 dan iborat murakkab tarkibli qattiq aralashmalarni hosil qilsada, u qadar katta mustahkamlikka ega emas. Betonning sulfatli koroziyaga uchrashining sababchisidir.
4CaO- Al2O3 Fe2O3—to‗rt kalsiyli alyumoferrit 10 — 20% miqdorda bo‗ladi. Portlandsement gidrolizlanishida qotish tezligiga va issiqlik ajralishiga ma‘lum ta‘sir kursatmasligi tufayli gidrolizlanish tezligi bo‗yicha alit va belit o‗rtasidagi oraliq vaziyatni egallaydi.
Klinker shishasi 5—15% miqdorda bo‗ladi, asosan CaO, Al2O3, Fe2O3, lardan tashkil topadi. Unda MgO va ishqorlar odatda ko‗p uchraydi.
Magniy oksidi MgO — alyumoferritli faza va klinker shishasi tarkibiga periklaz ko‘rinishda kiradi, shuningdek 5% dan ortiq bo‗lmagan miqdorda erkin holatda ham uchraydi, bu holatga MgO sement suv bilan birikib Mg(OH)2 hosil qiladi va bu esa hajmiy o‗zgarishlarga olib keladi.
CaO —erkin holatdagi kalsiy oksidi —donachalar shaklida bo‗ladi. Uning miqdori 1% dan ortmasligi lozim.
Ishqorlar (Na2O.K2O ) — klinkerning alyumofferitli fazasiga kiradilar, shuningdek sementda sulfatlar ko‗rinishida ham bo‗ladilar.