|
Uglekislota yemirilishi. Sementtoshga va betonga tarkibida CO2 gazi bo‘lgan suvni ta‘sirida rivojlanadi.
Ca(OH)2+CO2+H2O – CaCO3+2H2O
H2SO3 ning sementga keyinchalik ta‘sirlashuvida gidrokarbonat hosil qiladi: CaCO3+ H2SO3 =Ca(HCO3)2
Hosil bo‗lgan gidrokarbonatni parchalanishi va qayta CaCO3 o‗tishini oldini olish uchun eritmada noagressiv uglekislota bo‗lishi kerak.
Magnezial yemirilish – bu yemirilish ikki xil bo‗ladi – birinchisi magniy kateonlari ta‘sirida, ikkinchisi esa Mg2 va SO4 ionlarining ta‘sirida o‗tadi. Bu yemirilish ko‗pincha sanoat va maishiy korxonalarning oquv suvlari ta‘sirida vujudga keladi. Ca(OH)2+MgCl2=Mg(OH) 2+CaCl2.
Xosil bo‗lgan Mg(OH)2 – bog‗lovchi xususiyatiga ega bo‗lmagan massa holatda yuzaga keladi, uning ta‘sirida kalsiy gidrosilikatlar, gidroalyuminatlar ham bo‗lina boshlaydi. MgCl2 ta‘siridagi yemirilish uning suvdagi konsentratsiyasi 1,52% tashkil bo‗lganda ancha sezilarli bo‗ladi. CaCl2 ning yukori konsentratsiyali eritmalari po‗latni yemiradi.
Sementlarni yemirilish karshiligini Kind V.V. chidamlik koeffisient orqali ifoda etgan.
Bundan tashqari organik kislotalar ham agressiv holatda ta‘sir qiladilar. Masalan: uksus, sut, yog‗ kislotalari. Buni shunday tushuntiriladi: Ca(OH)2 ta‘sirida yog‗lar ko‗p atomli spirtlar va yog‗li kislotalar hosil qiladilar, keyinchalik esa Ca(OH)2 bilan ta‘sirlanishib tuzlar hosil qiladi. Agessiv muxitda sementni uzoq xizmat qilishini ta‘minlaydigan tadbirlarga quyidagilar kiradi:
Nixoyatda zichlangan beton ishlatiladi Maxsus sementlar ishlatilishi (muxitga qarab) Maxsus choralar ishlatilishi.
Sementtoshining sovuqqa chidamligi.
Agar sementni texnologiyaga doyir tayyorlanmagan bo‗lsa, g‗ovaklar ko‗p bo‗lsa bunda shu g‗ovaklarga manfiy haroratda bor suv muzga aylanadi, uning hajmi 10% kengayadi. Sementtoshning bunday tashqi muxitga chidamliligi uning tarkibi, qanchalik mayda, to‗yilgani, suv sement nisbatiga bog‗liq. Suv sement nisbati qancha katta bo‗lsa, betonni sovuqqa chidamliligi shuncha past bo‗ladi. Undan tashqari alyuminatlari ko‗p bo‗lgan, sementtosh ham sovuqqa chidamsiz bo‗ladi. Sovuqqa chidamliligini oshirish uchun birinchi tadbir— o‗ta zich betonlar tayyorlash.
B.M.Moskvinning xisobi bo‗yicha CaO ning betondan 15 — 30% miqdorida yuvilib ketishi mustahkamlikni 40 — 50% ga pasaytiradi. Karbonat kislotali suv ta‘sirida Ca(OH)2 erigan karbonat kislotasi bilan reaksiyaga kirishib CaCO2 hosil qiladi: Ca(OH)2 + CO2 – CaCO3*4H20*CO2 ning konsentratsiya ko‗p bo‗lganda ikkalama jarayon sodir bo‗ladi: CaCO3 + CO2 + H2O - Ca(HCO3)2
Hosil bo‗lgan Ca bikarbonat yangi erib chiqqan Ca(OH)2 bilan reaksiya kirib kam eriydigan Ca karbonat hosil qiladi.
Ca(OH)2 + Ca(HCO3)2= 2 CaCO3 + H2O
Bu esa (ya‘ni CaCO3) betonning zichligini va korroziyaga chidamliligini kuchaytiradi. Betondagi Ca(OH)2 ning yuvilib chiqib ketishiga yordam beradi. CaO ning suvdagi konsentratsiya 0,06 — 0,08 g /l kam bo‗lganda qolgan gidrosilikatlar amorf holatga kelguncha eriy boshlaydi. Betonni sho‗ralashdan qutqarish uchun buyum, inshoatlarning sirtini bitum, lak bilan suvalmoqda. Lekin bular juda qimmatga tushadi. nemis olimi Mixaelis va rus olimi Baykov tomonidan bu masala xal kilindi. Ular sementga erkin ohakni CaO aktiv qumtuprog‗i ko‗p bo‗lgan qo‗shilmalar yordamida bog‗lash yo‗lini taklif etdilar. Buxoroda esa CAM sifatida uzum shinnisi tuxum oqsilidan foydalanishgan.
Korroziya tarkibida sulfat kislotasining sulfat,magniy va ularning aralashmasi bo‗lgan suvlar ta‘sirida beton ba‘zan yemirilib ketadi.Chunki bu tuzlar portlandsementtosh tarkibidagi gidroalyuminat bilan kimyoviy reaksiya kirishib «bassila»ni eslatuvchi ignasimon ettringit kristallari hosil bo‗ladi. Ba‘zan bu birikma hosil bo‗lganda sementtosh hajmiy o‗zgarishga duch keladi, natijada ichki kuchlanishlar paydo bo‗ladi va sement darz ketadi. Ayniqsa bu darz ketish sho‗ralanish va basilla hosil bo‗lish jaraenlari qo‗shilganda ko‗payadi. Sulfat korroziyasini (―botsilla‖ hosil bo‗lishi) oldini olish uchun portlandsementda alyuminatlarning miqdorini kamaytirish kerak. Buning uchun kremnozem va kalsiyga boy bo‗lgan xom ashyodan foydalanish kerak, masalan dolomit, diatomit, trepel, opoka va shularga o‗xshagan pussolon qo‗shimcha moddalar qo‗shish lozim, ikkinchi suv sement nisbati to‗g‗ri topish0.5-06.dan oshishi mumkin emas. Aktiv va inert qo‗shmchalar 8 – 10% miqdorgacha portlandsementlarni sovuqqa chidamiligini pasaytiradi, sementlarning maydalik darajas esa 3000 – 4000 sm2/dan oshmasligi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
