Dinshunoslik faniga kirish. Ibtidoiy din shakllari

S h a m a n i z m

• Shamanizm («shaman» so’zining tungus tilidagi ma’nosi – «sehrgar»). Sehrgarlik (afsun, magiya) real natijalar olish uchun ilohiy kuchlarga ta’sir etish maqsadida amalga oshiriladigan rituallar – urf-odatlar majmuasidir. U totemizm va animizm bilan bir vaqtda paydo bo’lib, unga ko’ra uning vositasida kishilar o’z totemlari, ota-bobolarining ruhlari bilan xayolan bog’lanishni amalga oshirib kelganlar. Shamanizm qadim o’tmishda paydo bo’lib, minglab yillar davomida saqlanib kelgan va tabiiyki, muntazam rivojlanib borgan. Odatda, afsungarlik urf-odatlari bilan maxsus odamlar – shamanlar, afsungarlar shug’ullanganlar. Ular orasida, ayniqsa, ayollar ko’p o’rinni egallaganlar. Bu shamanlar, afsungarlar jazavali va asabiy kishilar bo’lib, odamlar ularning ruhlar bilan muloqotda bo’la olishlariga, ularga jamoaning orzu niyatlarini ruhlarga yetkazish, ularning irodasini talqin qilish qobiliyatiga ega ekanligiga chuqur ishonganlar. Shamanlar, odatda, ma’lum harakatlar: ovoz chiqarish, ashula aytish, raqsga tushish, sakrash yo’li bilan nog’oralar va qo’ng’iroqlar ovozlari ostida jazavaga tushib, o’zini yo’qotish, jazavaning yuqori nuqtasiga yetish bilan afsungarlik qilishgan.

Dinni tadqiq etishdagi yo`nalishlar

Falsafiy jihatdan

Ilmiy jihatdan o`rganish (obektiv o`rganish)

Ilohiyot-teologiya- bu muayyan bir dinning aqida va axkomlari sistemalarining majmuasidir. Teologiya-xudo haqidagi ta’limot degan ma’noni bildiradi. Dinni ilohiy asosda tasnif etishda Tangrining insonlar turmush tarzidagi roliga kata e’tibor qaratiladi. Ijtimoiy hayotdagi axloqiy masalalarda ilohiyot Tangrining bilishni bosh omil deb tushuntiradi, ya’ni unda axloq manbai-Tangridir.

Materialistik – dunyo o’z –o’zidan fizikaviv va kimyoviy hodisalar natijasida paydo bo’lganligini ilgari suruvchi qarash