Dinshunoslik 1 Mahalliy xristian cherkovlari

diniy yo‘nalishlarning hech birini) yoqlamay, kamsitmay, ularning kitoblarida qanday bo‘lsa, 

shundayligicha, undagi xatolarni ajratib ko‘rsatmay bayon qilishga ahd qildim». 

Beruniy o„zining «Hindiston» asari haqida shunday yozadi: «Bu kitob bahs-munozara kitobi 

emas, tarix kitobidir. Hindlarning dinlarini ularning o‘zlaridan o‘rganib, fikrlarini tanqid 

qilmay bayon qilaman». Bu Beruniy asarlarining butun dunyoga mashhur bo„lishiga sabab 

bo„ldi. 

Ibn Nadim esa: «Dinshunoslik fani hijriy IV-V asrlarga kelib mustaqil fan sifatida shakllandi.», 

deb yozadi. Bu milodiy X-XI asrlarga to„g„ri kelib, aynan shu davrda Beruniy o„zining 

«Hindiston» asarini yozgan. 

Yevropada XVII asr kelib cherkov ta‟siridan holi ravishda din haqida dastlabki noodatiy fikrlar 

bildirila boshlandi. Fransuz ma‟rifatparvarlari (Volter, Didro, Golbax) din insonlarning yolg„oni 

va jaholatining natijasi, din insonlar hayotidan yiroqlashgani sari taraqqiyotga yo„l ochiladi, deb 

hisoblagan. Tabiyki, bu kabi yondoshuvlar biryoqlama hamda yuzaki bo„lib chiqdi. 

Olmon faylasufi I.Kant dinga transsendent hodisa sifatida baho berib, uni ekspremental va 

nazariy tadqiqot chegaralaridan tashqaridagi, xudoga bo„lgan ishonchga asoslangan holda 

ruhning mavjudligi va abadiyligi to„g„risidagi maslak sifatida talqin qildi. 

Gegelning “din falsafasi bo„yicha ma‟ruzalar”i falsafiy nuqtai-nazardan talqin qilingan bo„lib, 

juda abstrakt shaklda ta‟riflagan. Uning fikriga ko„ra din uchta bir-biriga bog„liq elementlarni 

o„z ichiga qamrab oladi: 

- inson ruhiyatining mutloq ruh bilan suhbati natijasi o„laroq diniy tasavvur (g„oyalar) yuzaga 

kelishi; 

- mazkur g„oyalar diniy his-tuyg„u 

va tajribalarni yaratishi

; 

- diniy g„oya va diniy his-tuyog„ular sintezi sifatida marosimlarni paydo bo„lishi; 

Umuman, Gegelning dinga bergan ta‟rifidagi dinning tuzilishi haqidagi qarashlari ilmiy 

jamoatchilik orasida e‟tirofga erishdi. 

XIX asrga kelib K.Marksning dinga nisbatan keskin tanqidiy ruhdagi ta‟rifi paydo bo„ldi. U