Dinlari tarixi

Teologik yondashuv — dinning paydo bo‘lishi 
bevosita Xudo bilan bog‘liq, degan ta’limot.
Ilm —  dunyo-
ning lazzati. 
Ilm inson uchun 
g‘oyat oliy va 
muqaddas fazi-
latdir. Zeroki, 
ilm bizga o‘z 
ahvolimizni, ha-
rakatimizni oyna 
kabi ko‘rsatur. 
Zehnimizni, 
fikrimizni qilich 
kabi o‘tkir qilur.
Abdulla  
Avloniy 

---

14
XVII asrga kelib Yevropada cherkov hokimiyatining 
susaya  boshlashi,  hurfikrlilik  namoyandalari  —  din 
tanqidchilarining paydo bo‘lishi, XIX asrning ikkinchi 
yarmida Charlz Darvin tomonidan «Turlarning kelib 
chiqishi» (1859) nomli asarning chop etilishi ham ma-
terialistik qarashlarning rivojlanishiga turtki bo‘ldi. 
Keyinchalik mazkur qarashlar Avgust Komt va Lyudvig 
Buxnerlar tomonidan eng cho‘qqiga ko‘tarildi. 
Unga ko‘ra din bu ijtimoiy hodisa, inson tafakkuri, 
hissiyotlari mahsulidir. Mazkur qarash tarafdorlari fikri-
cha, dinlar soddadan murakkabga, umumiylikdan xusu-
siylikka, ko‘pxudolikdan yakkaxudolikka tomon uzoq 
tarixiy evolutsion jarayonni bosib o‘tgan. 
Mazkur  qarash  tarafdorlari  fikriga  ko‘ra,  uyqu,  tush 
va nafas olish kabi holatlarda tanani bosh qaruvchi va 
o‘lim bilan undan ajratib turuvchi, hayot bag‘ishlo-
vchi qandaydir kuch mavjudligiga ishongan ajdodlari-