Dinamika qatorlari

10.4. Dinamika o`rtacha ko`rsatkichlarini hisoblash yo`llari
O`rtacha dinamika ko`rsatkichlari nafaqat qisqa va uzoqroq davrlarga xos umumiy yoki lokal tendentsiyalarni belgilash uchun zarur, balki shu bilan birga trendlarning analitik shakllarini aniqlash va vaqt kengligi turlicha bo`lgan davrlar ichidagi sur`atlarini qiyosiy o`rganish uchun tengi yo`q vosita hisoblanadi. Bunday ko`rsatkichlar safi dinamika qatorining o`rtacha darajasi, o`rtacha mutlaq o`sish (yoki kamayish) va tezlashish qiymati, o`rtacha o`sish va qo`shimcha o`sish sur`atlari, o`rtacha tezlanish sur`atlari va boshqa o`rtacha me`yorlarni o`z ichiga oladi.

Dinamika qatorining xarakterini e`tiborga olib uning o`rtacha darajasi hisoblanadi. Davriy qatorlarda u ayrim darajalardan o`rtacha arifmetik miqdor olish yo`li bilan aniqlanadi.

Momentli dinamika qatorlarida o`rtacha daraja xronologik o`rtacha ko`rinishida hisoblanadi.
Momentli dinamika qatorlarida o`rtacha daraja maxsus yo`l bilan aniqlanadi. Buning uchun boshlang`ich va eng so`nggi qator darajalari yarim miqdorda qolganlari esa to`la holda olinib qo`shiladi, so`ngra hosil bo`lgan yig`indi darajalar sonida bitta kamiga bo`linadi, ya`ni:
(11.5)
Bu formula momentli qatorning xronologik o`tachasi deb ataladi.