Din va ma`naviyat

www.doc.uz
Din va ma`naviyat. Islom dini va tasavvuf ta`limotida ma`naviy barkamol inson masalasi.


Din so`zi va dunyo dinlari

Insoniyat ma`naviy madaniyati yaxlit bir butunlikdan iborat. Din falsafa, adabiyot, san`at va h. k. – bularning hammasini shu muazzam daraxtning shoxlariga qiyos qilsa bo’ladi .“Din” ko’p qirrali va murakkab tushunchadir. Din so’zi arabcha bo’lib, ilohiy qudratga ishonch, ishonmoq ma`nosini bildiradi.

Dunyoda dini, e`tiqodi bo’lmagan xalq yo’qdir. Insonlarning ehtoyoji hosilasi sifatida maydonga kelgan dinning jamiyatda falsafiy-nazariy jihatdan bajaradigan vazifasi nihoyatda muhim. U insonlarni yashashdan maqsad nima ekanligini,qanday yashash lozimligini, inson hayotining mazmuni nima ekanligini, insof, adolatni, tinchlikni, dorulfano masalasida nimalarga itoat qilish lozimligini, dorulbaqoga qanday tayyorgarlik ko’rish kerakligini, eng muhimi, insonlar halol va pok mehnati bilan kun ko’rishi, ilm ma`rifatga ega, birodar bo’lishi lozimligini targ’ib qiladi.
Eng qadimiy va jahon xalqlari orasida yakka xudolikka asoslangan birinchi kitobiy din zardushdiylik bo’lib, unga ulug’ vatandoshimiz, miloddan avvalgi ming yillikning boshlarida yashab o’tgan, hozirgi Markaziy Osiyo hududida faoliyat ko’rsatadigan ilohiyotchi, faylasuf, shoir va tabiatshunos bo’lgan Zardusht Spitama asos solgan.


Dunyoda keng tarqalgan dinlar quyidagilardir:

1. 
   Xristian dini – (Iisus Xristos – Iso Masih nomidan) – I asrning 2-yarmida Rim imperiyasining sharqiy qismida yashovchi yahudiylar orasida paydo bo`lgan va dunyoga tarqalgan. Yevropa, Lotin Amerikasi davlatlarida, Avstraliyada, Afrika davlatlari, Yaqin Sharq va Uzoq Sharq hududlarida keng yoyilgan. Hozirgi paytda 1 mlrd. 500 million kishi bu dinga sig’inadi. Xristianlarning haj qiladigan joyi Quddusi Sharifda. Rivoyatlarda Iso Payg’ambar xristianlikni shu joydan tarqatgan deyiladi.
   
2. 
   Yahudiylik (Iudaizm) – asosan, yahudiylar o`rtasida tarqalgan din. Miloddan avvalgi I ming yillik boshlarida Falastin (Quddus)da vujudga kelgan. Arabiston yarim orolida ko`chib yurgan yahudiy qabilalari miloddan avvalgi XIII asrda Falastinni bosib olib, yahudiy davlatini tuzgan. 1948-yilda u yerda Isroil davlati tashkil topdi.
   
3. 
   Buddizm (miloddan avvalgi VI-V asrlarda) hindistonning shimolida vujudga kelgan. Kiyenchalik Janubi-Shrqiy va Markaziy Osiyo hamda Uzoq Sharq mamlakatlarida keng tarqalgan. Budda diniga hind, xitoy, koreys, yapon, vetnam, mug’ul, buryat, yoqut xalqlari sig’inadilar. Ularning sig’inadigan joyi: Lixasa (Tibrtning markazi-Nepalga yaqin). Buddistlar lixassaga borib “haj” qilib keladilar va u yerda dalay-lama (Tibet va Mo’g’ulistonda budda dini peshvosi) bilan uchrashuv o’tkaziladi.
   
4. 
   Islom dini. Islom – dunyoda keng tarqalgan dinlardan biri bo`lib, 1,3 milrd.ga yaqin mushulmonlar unga e`tiqod qilishadu. Osiyo qit`asidagi Arabiston yarim oroli, Iordaniya, Suriya, Iroq, Eron, Turkiya, Markaziy Osiyo, Afg’oniston, Pokiston, Afrika qit`asidagi Marokash, Jazoir, Tunis, Liviya, Misr Arab Respublikasi, Somali singari mamlakatlar xalqlari, Efeopiya, g’arbiy Sudanda yashovchilarning bir qismi, Malayziya, Indoniziya xalqlari, Livan, Hindiston, Xitoy hamda Flippin aholisining ma`lum bir qismi, yevropa qit`asidagi Balqon yarim orolida yashovchi xalqlarning bir bo’lagi islomga etiqod qiladi. Musulmonlarning haj qiladigan joyi – Makkada. U yerda islom dinida eng muqaddas hisoblangan Ka`ba – “Allohning uyi” (“Baytulloh”) deb nom olgan Ibodatxona mavjud.