Dilnavoz Yusupova

ikki 
yarim ming yillar oldin yuzaga kelgan va faqat sochma yo‘lda qora so‘z bilan bitilgan. 
Keyinchalik she‘riy romanlar ham yaratildi. Romanlarni ikki – 
nasriy va she’riy
turga 
bo‗lish mumkin.
Milliy adabiyotning darajasi unda romanchilik qanchalik rivojlanganligi bilan 
belgilanadi. Abdulla Qodiriy tomonidan boshlab berilgan o‗zbek romanchiligi ham 

---

125 
o‗sishning katta yo‗lini bosib o‗tdi (
ba’zi manbalarda aytilishicha, milliy roman 
Hamzaning 
«
Yangi saodat
»
 va 
«
Uchrashuv
»
 asarlaridan boshlanadi
).
Roman mavzu va shakl jihatdan xilma-xil:
– tarixiy romanlar:
A.Qodiriy «O‗tkan kunlar»; O.Yoqubov «Ulug‗bek 
xazinasi»; 
– tarixiy-biografik romanlar:
Oybek «Navoiy»;
– harbiy romanlar
: Oybek «Quyosh qoraymas»; Shuhrat «Shinelli yillar»;
– zamonaviy romanlar:
P.Qodirov «Olmos kamar»; O.Yoqubov «Diyonat»;
– sarguzasht va fantastik romanlar:
X.To‗xtaboyev «Sariq devni minib»; 
«Sariq devning o‗limi»;
– ijtimoiy-falsafiy roman:
A.Muxtor «Davr mening taqdirimda» va boshqalar.
Ushbu janrni to‗liq idrok qilishda uning shakllarini bilish ham juda muhimdir. 
Chunki shunday romanlar bitiladiki, romannavis ko‗ngliga tukkan, yoritishi kerak bo‗lgan 
voqealar bir kitobga sig‗maydi. Muallif uni 
ikki, uch, to‘rt,
hatto undan ortiq kitob holida 
yaratishi mumkin. Shunga ko‗ra, roman o‗zining hajmi va shakliga ko‗ra dilogiya, 
trilogiya, tetralogiya, romanlar turkumi ko‗rinishida bo‗lishi mumkin. Demak, romanning 
voqealar ko‗lami uning necha kitobdan iborat bo‗lishini belgilaydi.
Umumiy mazmuni, g‗oyasi, asosiy qahramonlari, voqealar tizimining o‗zaro 
aloqadorligi, bog‗liqligi bilan bir butunlikni, yaxlitlikni tashkil etuvchi ikki kitobdan 
iborat ikki mustaqil roman – 
roman-dilogiya
deb ataladi va nisbatan katta voqea-
hodisalarni qamrab oladi. Bunda asardagi bosh qahramonlar taqdiri tasviri har ikkala 
kitobda ham davom etadi. Masalan,