Dilnavoz Yusupova

she’riy yo‘lda, sakkiz bo‘g‘inli hijo vaznida, biroq qofiyalar satr so‘ngida emas, 
ko‘pincha misra o‘rtasida, hatto boshida keladi. 
Tili shirali, ta‘sirchan. Kitobda 
Kayumars, Yima, Gershasp, Arjasp va boshqalar haqidagi miflar, afsonalar ham o‗rin 
olgan va bularning barchasi ezgu fikr, ezgu so‗z va ezgu amalni ulug‗lashga xizmat etadi. 
Bejiz emaski, asarning 2700 yilligi munosabati bilan Xorazm viloyati markazi Urganch 
shahrida tiklangan obida peshlavhasiga «Ezgu o‗y, Ezgu so‗z, Ezgu amal» so‗zlari o‗yib 
yozilgan edi.
Gerodot
(mil. av. 484 – 425)ning «Tarix» kitobi orqali yetib kelgan «To‗maris» 
afsonasi o‗ziga xos o‗ringa ega. Afsona yozuvchi Mirkarim Osim tomonidan hikoya 
shaklida qayta ishlangan bo‗lib, ayrim o‗zgarishlar va badiiy to‗qimalar kiritilgan. 
Hikoyaga ko‗ra, voqealar qadimgi O‗kuz (hozirgi Amudaryo) daryosi qirg‗oqlarida bahor 
faslida yuz beradi. Eron shohi Kir massagetlar yurtiga ko‗z olaytirib, ularning boyligiga 
egalik qilish uchun malika To‗marisga uylanmoqchi bo‗ladi. Lekin To‗maris (
olima 
F.Sulaymonova fikriga ko‘ra Tumor
) Kirning niyatini fahmlab, uning taklifini rad etadi. 
Kirning Krez ismli maslahatchisi massagetlarni hiyla bilan qo‗lga tushirish rejasini taklif 
qiladi, natijada To‗marisning yosh, tajribasiz o‗g‗li Sparangiz hamda uning safdoshlari 
halok bo‗ladilar. Bu voqeadan qattiq qayg‗urgan To‗maris quyosh xudosi Mitradan madad 

---

152 
so‗rab jangga otlanadi va Eron shohini yengadi. Afsona so‗ngida To‗maris jangda 
o‗ldirilgan Kirning boshini kesib, qon to‗ldirilgan meshga solib qo‗yadi.
Afsonada, shuningdek, Kirning o‗g‗li Kambiz, Gishtaspning katta o‗g‗li Doro kabi 
timsollar haqida ham so‗z boradi.
Polienning 
«