Dilnavoz Yusupova

15.2. Abdulla Qodiriy 
(
1894 – 1938
)
 
Hayotiga doir muhim ma’lumotlar 
Abdulla Qodiriy 1894-yil 10-aprelda Toshkent shahrining Samarqand darboza 
mavzeyida «bog‗bonlik bilan kun kechirguchi bir oilada...» tug‗ilgan.
U dastlab eski usul maktabda, so‗ng yangicha xat-savod chiqaradigan rus-tuzem 
maktabida o‗qiydi. 12 yoshlarida bir boy savdogarga xizmatga yollanib, yozuv-chizuv 
ishlari bilan mashg‗ul bo‗ladi.
1912-yili rus-tuzem maktabini muvaffaqiyatli tugalladi.
1914-yili Abulqosim madrasasiga o‗qishga kirdi. Rossiyaning turli shaharlaridan 
keladigan va bevosita Toshkentning o‗zida ham milliy ziyolilar tomonidan nashr 
etiladigan gazeta va jurnallar bilan tanisha boshlaydi. «Shu miyonalarda bozor vositasi 
bilan tatarlarda chiqadirg‗on gazetalarni o‗qib, dunyoda gazeta degan gap borlig‗iga imon 
keltirdim. 1913-yili o‗zbekcha «Sadoyi Turkiston», «Samarqand», «Oina» gazetalari 
chiqa boshlag‗och, menda shularga gap yozib yurish fikri uyg‗ondi», – deydi adib.
1918-yili Eski shahar oziq komiteti sarkotibi etib tayinlandi. Jurnalistlika bilan faol 
shug‗ullandi.
1919-yili «Oziq ishlari» gazetasiga muharrir etib tayinlanadi; so‗ngra «Ro‗sta» 
gazetasiga muxbir, «Ishtirokiyun» va «Qizil bayroq» gazetalarida xodim, «Inqilob», 
«Kommunist yo‗ldoshi» majmualarida sarkotib va xodim bo‗lib ishlaydi.
1924 – 1925-yillarda Moskvadagi Oliy adabiyot institutida ta‘lim oldi. 
1926-yili «Mushtum» jurnalida bosilgan «Yig‗indi gaplar» hajviyasida hayotdagi 
kamchiliklar, hukumat kishilari haqidagi beozor kulgi, hazil uchun aksilinqilobiy harakat 
qilganlikda ayblanib qamoqqa olinadi.
1937-yili Abdulla Qodiriy «xalq dushmani» degan tuhmat bilan qamoqqa olinib, 
uzoq qiynoq va so‗roqlardan so‗ng 1938-yil 4-oktyabrda otib o‗ldiriladi.

---

312 
XX asrning 50-yillari oxiri – 60-yillarida Abdulla Qodiriy nomi oqlanib, asarlari 
nashr etila boshladi, filmlar suratga olindi. Istiqlolning ilk yillaridayoq Abdulla Qodiriy 
birinchi bo‗lib «Mustaqillik» ordeniga munosib ko‗rildi. Alisher Navoiy nomidagi Davlat 
mukofoti bilan taqdirlandi.