|
Abonement
(Gúrriń)
…Qala kúni edi. Hár háptedegi ádetim boyınsha apamnan tiyin alıp, kino kóriw ushın kinoteatrǵa bardım. Erterek kelgenmen be teatrdıń kirer awzında hesh kim joq eken. Kassada da adam joq. Biraq qapısı ashıq. Kassirdi kútip, diywaldaǵı súwretlerdi kóre basladım.
-Qalbay!
Sıbırlana shıqqan dawıstan irkilip qaldım. Kino zaldıń qapısın kólegeylep jawıp qoyǵan maqpaldıń arjaǵınan ózim menen oqıytuǵın Ismayıl, Sársen, Bektay shıqtı. Kino baslanǵansha birge oynaytuǵın klasslaslarımnıń barına quwanıp kettim.
-Sizlerde kinoǵa keldińiz be?
-Tıs-s-s…
-Sársen suq barmaǵı menen awzın basıp maǵan indemewge belgi berdi. Ózi maǵan jaqınlasıp kelip sıbırlana basladı.
-Qalbay, házir kassa ashıq, kassir joq. Ol kino zalda kontroller menen sóylesip tur. Sen házir kassaǵa kir de stoldıń ústindegi abonementti alıp shıq. Bizler qapıǵa qarawıllıq etemiz.
-Hawlıqqanımnan qaltırap kettim.
-Qoysa, men urlıq islep kórgen joqpan, qorqaman.
-Hásseniy suw júrek, ólimtik!
Sársen hár qaysımızdı bir qıstap, hesh nárse shıqpasın bilgen soń ózi kassaǵa súńgip ketti. Shaqqan shıqtı da abonementten bólip-bólip hár qaysımızdıń qolımızǵa uslattı.
-Al endi sizler de urısız. Qolıńızda abonement, tisińizden shıqpasın.
Usı waqıtları ishtegi eki hayaldıń da bir nársede kúlisip qapıǵa jaqınlap kiyatırǵanı esitildi. Zárremiz suw túbine ketip hár qaysımız basımız awǵan jaqqa qashtıq. Avtobusıma da mine almay jayawdan jayaw haplıǵıp úyden bir-aq shıqtım. Úyde apam bar eken.
-He, bunsha ne balam haplıǵıp teriń arqańa shıǵıp ketipti ǵoy. Urlıǵı bar adamday onsha entige berip bále barma?!
Apam bilip qoydima dep janım murnımnıń ushına keldi. Ózim zorǵa turǵanda apamnıń da urlıqtan sóz qozǵaytuǵının qara. Uh-h-h!
Sezbepti.
Ne qılarımdı bilmey sileyip turǵan meniń esime endi barıp abonementti jasırıw táshwishi tústi. Qayaqqa jasıraman. Sonshama bólmelerden shappattay abonement jasırǵanday jer tappadım. Qay jerge qoysam da tawıp alatuǵınday boladı da turadı.
Dasturxan basında bárhá qılpıldap otırǵanım, apam ya aǵam “mına abonementti kim ákeldi” dep suwırıp alıp kórsetetuǵınday. Klasta da qapıdan milicioner kirip kiyatırǵanday boladı da turadı. Tús kórsem qolǵa túsip atırǵan bolaman. Ábden mazam qashtı. Aqırı men mınaǵan bekindim: Abonementti jaǵıp jiberiwdi oyladım. Góne-kóksilerdiń astına jasırıp qoyǵan abonementti qolıma ala bergenim, bir úlken qol bilegime shırp ete qaldı. Basımdı kóterip qol iesine qarasam, milicioner. Burınǵıdan beter titiredim. Burınǵı qorqıw, qorqıw ma, qorqıwdıń úlkeni endi baslandı.
Men milicionerge barlıq haqıyqatlıqtı aytıp berdim. (Gúrriń, 330 sóz).
Sózlik: Abonement-Kinoǵa kiriw ushın beriletuǵın bilet.
Bayan jobası:
Qalbaydıń kinoǵa barıwı.
Sársenniń Qalbaydı urlıqqa iytermelewi.
Balalardıń kassirden qashıwı.
Qalbaydıń urlıǵın jasıra almay qıynalıwı.
Haqıyqatlıqtı aytıw.
T. Qayıpbergenov. Qaraqalpaqnama (Roman-esse). Nókis, “Qaraqalpaqstan” baspası. 1998, 180-bet.
(Ertek)
Bir xan qartayǵan gezde, balasınıń qanday xan bolıp, óziniń isin qalay dawam ettiretuǵının kórip kewlinde toqlıq isenim payda etiw ushın, onı taxtqa otırǵızıp xan dep járiyalaptı. Jas taxt iesi ekinshi kúninen baslap-aq tamaqqa ishteyin joǵaltıp, bir hápteden keyin ornınan zorǵa turatuǵın halǵa túsip qalıptı. Sóytip atasınıń aldına barıp:
-Maǵan ishtey ashatuǵın dári kerek,-depti.
-Xannıń ózi tawıp alıwı tiyis,-depti ǵarrı xan.
Jas xan oylanıp-oylanıp, qońsı xanlıqlardan bolsa da tawıp qaytayın dep, jolǵa rawana bolıptı. Qaladan shıqqan jerde jap qazıp atırǵan bir tanısın kórip oǵan harmasın aytıptı.
-Ullı xanımız, jol bolsın?-depti qazıwshı.
-Xanlıq taxtına otırǵanlı tamaqqa ishteyim joǵaldı, soǵan dári izlep baratırman,-deydi xan.
-Onday dári mende bar,-deydi qazıwshı.
-Olay bolsa, meni basqa xanlıqqa bas iygizip ne qılasań, sol dárińdi maǵan ber!-deydi xan.
-Boladı. Biraq úyde edi. Barıp keliwge waqıt tar, mınaw salmanı tez pitkermesem egis payıtı ótip baratır,-deydi qazıwshı.
-Sen úyińe barıp ákelgenshe ornıńa men qazıp turayın,-dep xan atınan túsip, onıń qolınan belin aladı.
Qazıwshı xannıń islegenin azmaz baqlap, bar ıqlası menen isleyjaǵına kózi jetken soń úyine ketedi.
Xan ırastan da bir tınbay qazıp kún batar isti tamamlap, mańlayınıń terin sıpırıp atırǵan waqıtta qazıwshı jetip kelipti.
-Qáne dáriń?-deydi xan.
-Qansha ákelerimdi bilmedim, úyge óziń barıp, qálegenińshe alarsań,-dep ol xandı úyine ertip aparıptı. Qazıwshınıń hayalı keshki awqatına bir qazan júweri góje pisirip, ele suwıtıp úlgere almay atır eken, xan shıdamay:
-Dáriden burın mınaw gójeńizden quyıp beresiz be?-deydi.
Kelinshek bir tabaqqa quyıp beripti. Xan: “Kútá mazalı eken…”, dep maqtap jáne bir tabaq quyıp beriwin ótinipti. Hayal dárriw quyıp beripti. Xan ekinshi tabaqtı bir nan menen jep toyǵannan keyin:
-Endi keteyin dárińdi ber,-deydi qazıwshıǵa. Ol ráhátlene eziwinen kúlip:
-Mine, dári?-dep esikke súewli beldi ákelip onıń aldına qoyıptı.
Jas xan hádiyseniń tórkinin endi túsinip, ǵarrı xanǵa qaytıp kelipti de, xanlıqtan waz keshetuǵının bildiripti…
Xanlıqtı tárk etken bul – kisi bizlerdiń túp babamız bolsa kerek. (Ertek, 306 sóz).
Bayan jobası:
Xannıń ishteyiniń joǵalıwı.
Xannıń dári izlewi.
Xannıń tanısına ushırasıwı.
Xannıń qazıw qazıwi.
Miynettiń tásiri.
X. Saparov. Qasqırlar menen betpe-bet (Gúrrińler). Nókis, “Qaraqalpaqstan”, 1996, 40-bet.
Do'stlaringiz bilan baham: |
