Dielektriklarning qutblanishi Reja: Elektr maydonidagi dielektriklar. Qutbli va qutbsiz dielektriklar

q = C U Кl (1.9)
bunda S–kondensatorning sig`imi; U–kondensator qoplamasiga berilgan kuchlanish.
Agar qoplamalar orasidagi dielektrikni vakuum bilin almashtirsak, kondensatordagi zaryad miqdori q qoplamalarda yig`ilgan zaryad miqdori q0 bilan dielektrik qutblanish zaryadi q_d yig`indisidan iborat:
q = q<sub>0</sub> + q<sub>d</sub> (1.10)
Kondensatorning sig`imini va dielektrik qiymatini aniqlaydigan ifoda dielektrik singdiruvchanlikdir. (1.10) ifoda yordamida nisbiy dielektrik singdiruvchanlikni aniqlamiz.
(1.11)
Agar kondensator qoplamalari orasigi kuchlanish berilsa, u zaryadlanadi. Bu zaryad miqdori kuchlanish birligiga, kondensator o`lchamiga, qoplama yuzi va uning orasidagi masofaga bog`liq bo`lib, u S0 yordamida aniqlanadi.
Kondensator qoplamalari orasini o`zgartirmagan holda vakuumni dielet-rik bilan almashtirsak, dielektrikda qutblanish sodir bo`ladi. Qoplamalar yuzasiga yaqin joyda unga qarama-qarshi zaryad paydo bo`ladi va qoplamalardagi zaryad miqdori ma'lum qiymatga ortadi natijada kondensator sig`imi quyidagicha ifodalanadi.
Bu sig`imlarning nisbati( ) materialning dielektrik singdiruvchanligini bildiradi.
Kondensatorning sig`imi dielektrikning materialiga, metall qoplamalarining geometrik o`lchamiga va shakliga bog`liq. Ixtiyoriy o`lcham va shaklga ega elektrodlarni vakuumda joylashtirsak, C₀ sig`imli kondensator hosil bo`ladi. Elektrodlar orasiga dielektrik singdiruvchanligi e_r bo`lgan dielektrik kiritsak, u holda kondensator sig`imi ortadi:

Demak, har qanday shakldagi kondensator sig`imi e<sub>r</sub> ga to`g`ri proportsional ekan.
Agar kondensator yassi bo`lsa, uning sig`imi

orqali ifodalanadi. Bu yerda S–qoplamalar yuzasi; h– dielektrikning qalinligi.
Agar kondensator tsilindirik bo`lsa, u holda uning sig`imi
Parallel joylashgan sim, kabel va hakozolarning solishtirma sig`imi (s) quyidagicha:
Agar dielektrikning e<sub>r</sub> qiymati qancha katta bo`lsa, undan yasalgan kondensator sig`imi shuncha yuqori bo`ladi. Shu sababli, kondensator ishlab chiqarishda e_r qiymati yuqori bo`lgan dielektrik olish maqsadga muofiqdir. Sig`imi kam bo`lishi uchun, yuqori kuchlanishli va yuqori to`lqinli kabel to`lqinli kabel izolyatsiya materialining e_r qiymati kichik qilib olinadi.
1–jadvalda turli agregat holatdagi dielektriklarning nisbiy dielektrik singdiruvchanliklari keltirilgan.

1–jadval

dielektriklar	Agregat holat	N	n^2	er
Qutbsiz dielektriklar
Geliy (Не) Vodorod (H2) Kislorod (O2) Azot (N2) Etilen(C2H4)	Gazsimon	1.000035 1.00014 1.00027 1.00030 1.00065	1.00007 1.00028 1.00054 1.00060 1.00130	1.000072 1.00027 1.00055 1.00060 1.00138
Теtraform (ССl4) Benzol (С6Н6) Тоluol (С7Н8)	suyuq	1.46 1.50 1.50	2.13 2.25 2.25	2.24 2.28 2.24
Parafin Polistirol Оltingugurt Оlmos	qattiq	1.44 1.55 1.92 2.40	2.10 2.40 3.69 5.76	2.2 2.6 2.8 5.7
Qutbli (gaz, suyuq va ionli ) kristallar
Аmmiak (NH3) Хloroform (CHCl3) Моnохlorbenzol Suv (H2O) Natriy хlor(NaCl) Rutil	Gazsimon Suyuq Qattiq	1.00018 1.446 1.523 1.333 1.54 2.7	1.00037 2.09 2.33 1.78 2.37 7.3	1.00072 5.1 10.1 81 6 110