Didaktikaning maqsad va vazifalari

Didaktikaning maqsad va vazifalari.

Maktabgacha va boshlang’ich ta’lim metodikasi kafedrasi katta o’qituvchsi Z.T.Choriyeva

Reja:

• 1. Didaktikaning predmeti va uning vazifalari
• 2. Didaktikaning rivojlanishi
• 3. Hozirgi XIX asr oxirlari va XX asr boshlarida didaktikaning rivojlanishi. O‘rta Osiyoda jadidchilarning ta ’limni yangilashdagi o ‘rni hamda ularning ta’limni tashkil etislidagi qarashlari.(M.Qori Abdurashidxonov, A.Fitrat, S.MirjaliIov,A.Avloniy).
• 4. Didaktikaning asosiy kategoriyalari.
• 5. Didaktikaning asosiy tamoyillari

Didaktika (ta`lim nazariyasi: yunoncha «didaktikos» “o’rgatuvchi”, «didasko» esa – “o’rganuvchi” ma`nosini bildiradi) ta`limning nazariy jixatlari (ta`lim jarayonining mohiyati, tamoyillari, qonuniyatlari, o’qituvchi va o’quvchi faoliyati mazmuni, ta`lim maqsadi, shakl, metod, vositalari, natijasi, ta`lim jarayonini takomillashtirish yo’llari va xokazo muammolar)ni o’rganuvchi fan. Bu so’z 1613 yili Germaniyada nemis pedagogi Volfgang Ratke (1571-1635 yillar) tomonidan kiritildi.

• Didaktika (ta`lim nazariyasi: yunoncha «didaktikos» “o’rgatuvchi”, «didasko» esa – “o’rganuvchi” ma`nosini bildiradi) ta`limning nazariy jixatlari (ta`lim jarayonining mohiyati, tamoyillari, qonuniyatlari, o’qituvchi va o’quvchi faoliyati mazmuni, ta`lim maqsadi, shakl, metod, vositalari, natijasi, ta`lim jarayonini takomillashtirish yo’llari va xokazo muammolar)ni o’rganuvchi fan. Bu so’z 1613 yili Germaniyada nemis pedagogi Volfgang Ratke (1571-1635 yillar) tomonidan kiritildi.
• Bu tushunchani shunga o’xshash usulda buyuk chex pedagogi Yan Amos Komenskiy (1592-1670 yillar) “Buyuk didaktika” nomli mashxur asarida tilga oladi. Lekin Komenskiy “didaktika bu faqat ta`limgina emas, balki tarbiyalash xam”, deb ta`kidlaydi. Mazkur asarda olim ta`lim nazariyasining muxim masalalari: ta`lim mazmuni, ta`limning kurgazmaliligi, ketma-ketligi kabi tamoyillari, sinf-dars tizimi borasida so’z yuritadi.

Didaktikaning predmeti ta’lim-tarbiya muassasasi sharoitida pedagog rahbarligi ostida amalga oshadigan o‘quv jarayonidir. Didaktikada ana shu jarayonning qonuniyatlari tadqiq qilinadi, har xil tipdagi ta’lim-tarbiya muassasalarida u yoki bu darajada beriladigan ta’lim mazmunini belgilashning ilmiy asoslari, o‘qitish vositalari va metodlarining samaradorligini oshirish yo‘llari hamda ta’limning tashkiliy shakllari ishlab chiqiladi.

Didaktika rivojlanishiga hissa qo’shgan olimlar:

Yaqin va O‘rta Sharq
Al-Xorazmiy,
Kindiy,
Abu Nasir Forobiy,
Al-Beruniy,
Ibn Sino,
Umar Hayyom
Yevropa
Amos Komenskiy
I. G. Pestalossi
A. Disterveg

Yaqin va O‘rta Sharq didaktikasi

Predmetning qiyofasi inson ongida mavhumlashuvi jarayoniga mana shu predmetning mohiyati va o‘ziga xosligini tushunish sodir bo‘lishi hamda shakllanishiga e’tibor berganlar. Ular bilishning predmeti va manbalariga, bilish jarayoni qanday bosqichlardan tarkib topishiga, bilish faoliyati bilan amaliy faoliyat o‘rtasidagi munosabatlarga qiziqqanlar.

Yevropa didaktikasi

YA.A. Komenskiy (1592-1670)
I.F.Gerbart (1762-1841)
D.Dyui
(1859-1952)

• “barchani barcha narsaga o‘qitishning universal san’ati”, “ma’naviy qadriyatlami shakllantirish” vazifasini
• bajaradi

• Ta’lim va tarbiya, o‘qitish va o‘qish jarayonlarini birlashtirgan holda “tarbiyalovchi ta’lim” deb tushungan

• Ta’lim jarayonida asosiy e’tibomi o‘quvchining faolligiga, shaxsiy tajriba va aqliy faoliyat qobiliyatini
• shakllantirish asosidagi amaliy faoliyat tamoyillariga qaratgan.

Didaktikaning tarixiy rivojlanish davrlari

Birinchi bosqich: YA.A.Komenskiygacha bo‘lgan davr
Ushbu bosqich o‘rta asr sxolastikasi hukmronlik qilgan sharoitda ilmiy asoslamnagan “pedagogik va didaktik ijodiyot”
shakllanganligi, didaktik jarayonni anglash, “tarbiya an’analari va udumlari” rivojlanganligi bilan belgilanadi.
Ikkinchi bosqich — YA.A.Komenskiydan kibemetika fani (boshqaruv jarayonlari nazariyasi) kirib kelgungacha bo‘lgan davr (1950)
pedagogik va didaktik nazariyalaming rivojlanishi, ulaming asosiy qonun va qonuniyatlarining shakllanishi
Uchinchi bosqich - kibemetika fani kirib kelishidan hozirgi kungacha bo‘lgan davr
pedagogika va didaktikaning dolzarb vazifalarini yechish,
yangi didaktik materiallami yaratish va ulardan samarali
foydalanish, o‘qitishning texnik vositalarini, o‘rgatuvchi va nazorat qiluvchi dasturlaming yaratilishi bilan bog‘liq.
Didaktika ikkiga bo‘linadi:
Umumiy didaktika maktablarda o‘rganiladigan barcha predmetlarga xos bo‘lgan o’quv jarayonining umumiy qonuniyatlari tekshiriladi va belgilanadi.
Xususiy didaktikada esa u yoki bu predmetni o‘rgatishga xos bo‘lgan didaktik qonuniyatlar tekshiriladi va belgilanadi.
Pedagogikaga xos didaktik tushunchalar
ta’lim
dars
bilim olish
ta’lim jarayoni
О’quv fani
ta’lim mazmuni

Didaktikaning asosiy kategoriyalari

bilim
Bilim olish
Ko’nikma
malaka
Ta’lim
Ta’lim metodlari
Ta’lim mazmuni
Ta’lim vositalari
Ta’lim jarayoni
Ta’lim maqsadi
Ta’lim natijasi
Ta’lim boshqarish
Ta’lim tizimi

Didaktika tamoyillari

onglilik va faollik
ko‘rgazmalilik
tizimlilik va muntazamlilik
mustahkamlik
tushunarlilik
Ilmiylik
nazariya va amaliyot birligi