Didaktikalıq oyın texnologiyaları

Didaktikalıq oyın texnologiyaları

Didaktikalıq oyınlardıń mazmunı hám wazıypası Insannıń aktivliginde oqıtıw mudamı júdá zárúrli áhmiyetke iye bolǵan. Tálim intiutiv ózgeshelikke iye bolǵanda da hám tiykarınan kútilmegende informaciyalardı beriw hám de pikir etiwden ibarat bolǵanda da sonday bolǵan, keyinirek de tálim maqsetke processga aynalǵanda mektep payda bolǵanda da sonday bo'gan. Biraq uzaq waqıt dawamında tálimdi teoriyalıq analiz qılıw hám úyreniw jumısları alıp barilmadi. Sol sebepli óz názeryasiga iye bo'lmadi. Tek ǵana XVII ásir bul tarawda kerekli ózgerisler alıp keldi. Usı sol payitda tálim bólek at aldı hám tariyxda birinshi didaktikalıq iskerliginiń ilimiy tiykarlanǵan sistemasına tiykar salındı. Didaktikalıqa grekshe “didaktikalıqos” sózinen kelip shıqqan bolıp, oqıtıw, úyreniw mánisin ańlatadı. Didaktikalıqa Tálimniń teoriyalıq táreplerdi (tálim procesiń mánisi, principlerı nızamyatlari oqıtıwshı hám oqıwshı iskerligi mazmunı, tálim maqseti forması, metod quralları nátiyjesi, tálim procesin jetilistiriw jolları hám basqada máseleler) uyreniwshi pán. Bul túsinikti ullı Chex pedagog Yan Amos menen Komenskiy (1592-1670 jıllar ) “Ullı didaktikalıqa (1657 jıl ) atlı ataqlı shıǵarmasında tilge aladı. Bıraq Komenskiy didaktikalıqa tek tálimgine emes bálki tárbiyalaw dep aytadı. Usı shıǵarmada alım tálim názeryasining kerekli máseleleri, tálim mazmunı, Tálimniń kórgezbeliligi izbe-izligi sıyaqlı principlerı klass menen dárejesi sisteması boyınsha sóz júrgizedi. Didaktikalıqaning predmeti tálim tárbiya mekeme sharayatta muǵallımdıń bashılıǵı astında orınlanatuǵın oqıw procesi bolıp tabıladı. Didaktikalıqada áne sol processtiń nizamlıqları izertlew etiledi, hár túrlı tipdagi tálim tárbiya mákemelerde ol yamasa bul dárejede beriletuǵın tálim mazmunın belgilewdiń ilimiy tiykarları oqıtıw quralları hám metodikalardıń natiyjeliligin asırıw jolları hám de Tálimniń shólkemlestirilgen formaları islep shıǵıladı. Didaktikalıqa pedagogikanıń tálim hám oqıtıw teoriyasın islep shıǵıs tarmaǵı bolıp tabıladı. Házirgi dáwirde didaktikalıqa oqıtıwdıń mazmunı metodları hám shólkemlestirilgen formaları ilimiy tiykarlab beretuǵın pedagogika tarawı retinde túsiniledi.

Didaktikalıqa predmetiniń mánisin ashıwǵa xızmet etiwshi taǵı bir qaraw tálim- tárbiya procesin pútin úyreniw zárúr ekenligin ilgeri suradi. Tálimniń tárbiyalıq wazıypaları oqıwshınıń bilimin ózlestiriwlerin taminlep qalmay, shaxs ózgesheligi, onıń talantı málim ruwxıy, etikalıq sapaların ózlestiriwi minez qulqı, qulqı tárbiyalaw ushın zárúr shárt-sharayattı jaratıwdan ibarat. Didaktikalıqaga Tálimniń mazmunli hám processli táreplerin birgelikte úyreniw xos bolıp tabıladı. Ámeliyattı qayta shólkemlestiriw hám jetilistiriw máselelerin názerde tutqan halda didaktikalıqa tálimin tek ǵana úyreniw obiekti retindegine emes, bálki ilimiy tiykarlanǵan prayekitlestiriw obiekti retinde qaraydı. Ulıwma didaktikalıqaning predmeti sabaq ótiw (oqıtıwshı iskerligi) hám bilim alıw oqıwshınıń úyreniw iskerliginiń óz-ara baylanıslılıǵı hám baylanıslılıǵı esaplanadı.;

Didaktikalıqaning wazıypaları tómendegilerden ibarat.

-tálim processleri hám olardı ámelge asırıw shártlerin táriplew hám túsintiriw -tálim procesin jáne de jetilisken shólkemlestiriw yaǵnıy tálim sistemaları hám texnologiyaların islep shıǵıw. -tálim procesi ushın tán bolǵan ulıwma nızamyatlarini anıqlaw, faktorların analiz qılıw hám táriplew.

1. Tálim - oqıwshılarǵa teoriyalıq bilimlerdi beriw tiykarında olarda ámeliy kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi qáliplestiriw, olardıń biliw uqıplılıǵın ósiriw hám dúńyaǵa kózqarasların tárbiyalawǵa jóneltirilgen process.

2. Sabaq - tikkeley oqıtıwshı bashılıǵında arnawlı bir oqıwshılar toparı menen alıp barılatuǵın tálim procesiń tiykarǵı forması.

3. Bilim alıw - aqıl etiw, úyreniw, shınıǵıw qılıw hám arnawlı bir tájiriybe tiykarında minez qulqı hám de iskerlik kónlikpe, ilmiy tájriybelerdiń bekkemlenip, ámeldegi bilimlerdiń rawajlanıp bayıp barıw procesi.

4. Tálim procesi - oqıtıwshı hám oqıwshılar ortasında quraytuǵın hám de ilimiy bilimlerin ózlestiriwge jóneltirilgen pedagogikalıq process.

5. Oqıw páni - tálim mekemelerinde oqıtılıwı jolǵa qoyılǵan hám de ózinde arnawlı bir pán tarawı boyınsha ulıwma yamasa qánigelik bilim tiykarların jıynaǵan derek.

6. Tálim mazmunı - mámleket tálim standartları tiykarında belgilep berilgen hám de málim sharayatta arnawlı bir pánler boyınsha ózlestiriwi názerde tutılǵan ilimiy bilimler mánisi.

Didaktikalıqada «payda etiw», «ózlestiriw», «talant» «rawajlanıw» hám basqalar ( psixologiya ) hám de «basqarıw», «qayta baylanıs» ( kibernetika ) sıyaqlı uqsas pánlerge tán bolǵan túsinikler de qollanıladı. Didaktikalıqaning tiykarǵı kategoriyalari tómendegilerden ibarat : sabaq, bilim alıw, tálim, bilim, kónlikpe, ilmiy tájriybe, tálim maqseti, tálim mazmunı, tálim procesi, tálim procesin shólkemlestiriw, tálim túrleri, formaları, metodları, quralları hám tálim nátiyjesi. Sońǵı payıtlarda tiykarǵı didaktikalıq kategoriyalar taypasına Tálimniń didaktikalıq sisteması hám tálim texnologiyası sıyaqlı túsiniklerdi de kirgiziw usınısı ilgeri jılısıp atır.

1. Bilim - shaxstıń sanasında túsinikler, sxemalar, málim obrazlar kórinisinde qıyal etiw etiwshi bolmıs haqqındaǵı sistemalastırılǵan ilimiy maǵlıwmatlar kompleksi.

2. Bilim alıw - aqıl etiw úyreniw, shınıǵıw qılıw hám arnawlı bir tájiriybe tiykarında minez-minez hám de iskerlik, kónlikpe, ilmiy tájriybelerdiń bekkemlenip ámeldegi bilimlerdiń talantlasıp bayıp barıw procesi.

3. Kónlikpe - alınǵan bilimlerge tıykarlanıp qoyılǵan wazıypalar hám shártlerge qaray atqarılatuǵın háreketler jıyındısı.

4. Ilmiy tájriybe - sanalı xatti- hárekettiń avtomatlastırılgan strukturalıq bólegi.

5. Tálim - oqıwshılarǵa teoriyalıq bilimlerdi beriw tiykarında olarda ámeliy kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi qáliplestiriw olardıń biliw uqıplılıpın ósiriw, dúnyaǵa kóz qarasın tárbiyalawǵa jóneltirilga process.

6. Tálim metodlar - tálim processinde qollanilib onıń nátiyjesin tanılıwshı usıllar kompleksi.

7. Tálim mazmunı - shaxstıń intellektual hám fizikalıq uqıplılıpın hár tárepleme rawajlandırıw, dúnya qarawı, ádebi, xulqi, socialliq ómir hám miynetke tayınlıq dárejesin qáliplestiriw procesiniń mánisi.

8. Tálim quralları - tálim natiyjeliligin támiyinleytuǵın obiektiv ( sabaqlıq, oqıw qóllanbaları, oqıw quralları, karta, diagramma, plakat, súwret, sızılma, dioproektor, magnitafon, vidiomagnitafon, úskene, televizor, radio, kompyuter hám basqalar ) hám subyektiv ( oqıwshınıń sóylewi, úlgisi, arnawlı bir shaxs turmısı hám iskerligine tiyisli mısallar hám taǵı basqalar ) faktorlar.

9. Tálim procesi - oqıtıwshı hám oqıwshı ortasında quraytuǵın hám de ilimiy bilimlerdi ózlestiriwge jóneltirilgen pedagogikalıq process.

10. Tálim mazmunı - Mámleket tálim standartları tiykarında belgilep berilgen hám de málim sharayatta arnawlı bir pánler boyınsha ózlestiriliwi názerde tutılǵan ilimiy bilimler mánisi.

11. Tálim maqseti - ( oqıw, bilim alıw maqseti ) Tálimniń anıq baǵdarın belgilep beretuǵın jetekshi ideya.

12. Talim nátiyjesi - ( tálim jemisi ) tálim juwmaǵınıń mánisin qayt etiwshi túsinik oqıw procesiniń áqibeti belgilengen maqsetti ámelge asırıw dárejesi.

13. Tálimdi basqarıw - tálim mekemeleriniń iskerligin jolǵa qoyıw, basqarıw, baqlaw hám de perspektivasın belgilew.

14. Tálim sisteması - jetkinshekke tálim tárbiya beriw jolında mámleket principlerı tiykarında iskerlik júrgizeip atırǵan barlıq túrdegi oqıw tárbiya mekemeleri kompleksi

Didaktikalıq oyınlardan ámelde paydalanıw arqalı basqa usıllar járdeminde erisiw qıyın bolǵan tálim - tárbiyalıq maqsetlerin ámelge asırıw názerde tutıladı. Túrli oqıw pánlerine tiyisli didaktikalıq oyınlar ámeldegi bolıp, olar sol pánlerdi sapalı úyretiw maqsetlerine xızmet etedi. Bunnan tısqarı oqıwshılardı sada ilimiy izertlew usılları menen tanıstırıw, ilimiy boljawlar dúzilisin úyretiw; oqıw materiallardı oqıwshılardıń jas qásiyetleri hám bilim dárejesine sáykes keliwi; materiallardı basqa pánlerden alǵan bilimlerge sáykesligi;har bir klassta uyreniletuǵın hám ózlestirilgen bilimler aldıngilari menen ajıralmas baylanısqanlıǵın támiyinlew;zaruriy matematikalıq bilimler mazmunın hár bir klass ushın bólimler boyınsha anıqlaw ; matematikalıq teoriyalıq ideyalardı bayanlawda onıń ekspremental pán retinde oqıtıwǵa múmkinshilik jaratıw kerek.