Didaktikalıq oyın texnologiyaları

Didaktikalıqa oyınlı sabaq hám olardıń túrelri.

Didaktikalıq oyın texnalogiyası

Sujetli-rolli oyınlar

Dóretiwsh-ilik oyınlar

Konfernon- siyalar

Isbilermen-ler oyını

Oyın-shınıǵıwlar

O'iyn syujetiga muwapıq

Oqıw tapsırmaları

Mashqalalı jaǵdaylami sheshiw

Óyin qaǵıydasına muwapıq

Oqıw tapsırmaları

Studentlerdiń oqıw -biliw iskerligin oyın iskerligi menen uyımlastırıw

Tartıs

Oqiw bahası

Rollerdi orınlaw

Soraw – Juwap

Oqıw jariyanın payda etiw

Ulıwma bilim beriw mekteplerinde matematik tálimi natiyjeliligin

asırıwda usınılıp atırǵan didaktikalıq oyınlar

Isbilermenler oyını

Dóretiwshilik oyınlar

Konferensiya

Bilim aliw hám iskerligin uyǵınlastırıw

Oyın shınıǵıwları

Suyjetli-rolli oyınları

Didaktikalıq oyınlı sabaqlar

Studentiń iskerligi hám ózleristiriwdi talap etilgen oyınlar

Idividual oyınlar

Studentler isekerligi

Oyında qatnasiwshılar sanı

Gruppa oyınları

Ǵalabalıq oyınlar

Bilimler óz-betinshe qollanılatuǵın oyınlar

Zakawattı rawajlandırıwshı oyınlar

Didaktikalıq maqsetine kóre

Tálim tarbiya beriwshi oyınlar

Bilimlerdi sinew oyınlar

Bilimlerdi bekkemlew oyınlar

Oqıw materiyalların takirallaw oyını

3. Didaktikalıq oyınlardan oqıw processinde paydalanıw metodikası.

Oqıw procesi pedagogikalıq processtiń túyiri retinde tárbiya tiykarınan oqıtıw formasında payda boladı. Soǵan kóre oqıw procesine tálim ( pedagogdıń iskerligi ) oqıw ( oqıwshınıń ǵárezsiz úyreniw jumısı ) hám maǵlıwmattıń mazmunın kishi sistemalardan ibarat social pedagogikalıq sistema retinde qaraladı.

Oqıtıw oqıw procesiń professional tárepin quraydı. Insan shaxs retinde qáliplesiwiniń eki tárepleme tábiyatı ( tárbiya hám ózin- ózi tárbiyalaw ) sonıń menen birge oqıw procesiń ishki struktirasi jol-joba kórsetiw hám oqıwshılar oqıw biliw tapsırmaların ǵárezsiz halda orınlawdan ibarat háreket bolıp tabıladı. Bunıń jol-joba kórsetiw tárepi oqıwshına oqıw materialı boyınsha uyretetuǵın zatlar hám olar ústinde islew metodları menen anıqlama bernedi. Oqıwshılar áne sol tiykarında ózleriniń malumot mazmunın ózlestiriwge tiyisli xızmetlerin quraydılar. Sonday etip, oqıw procesiń mánisi oqıwshı biliw iskerliginiń logikası bolıp ol birinshiden biliw bizdagi bilimlerdiń birden-bir dáregi bolǵan ámeliyattı úyreniwden baslanıwı hám abstrakt pikirler tiykarında teoriyalıq ulıwmalastırıw kerekligiden : ekinshiden biliw alınǵan bilimlerdi teoriyalıq ulıwmalastırıwlardı, insan daǵı bilimler haqiqiyligini birden-bir obiektiv kriteryaları retinde de xızmet etetuǵın ámeliyatqa salıstırıwlaw zárúrligidan kelip shıǵadı.

Biliw - quramalı dialektik process bolıp, janlı mashaqattan abstrak oylawǵa hám odan ámeliyatqa ótiw jolı bolıp tabıladı. Dúnyanı biliwdiń, xaqiqatni biliwdiń, ob'yektiv reallıqtı biliwdiń dialektik jolı sol. Biliw teoriyası inikos teoriyası dep de ataladı. Oqıtıwshı mektep oqıwshıların jańa bilimlerin aktiv aqıl etiwge onı turmısda qollay alıwǵa tayarlaydı. Bul tosınarlı hádiyse bolmay oqıw procesiń logikası sonı talap etedi. Oqıwshılardıń oqıtıwshı sabog'ini ózlestiriw procesi, bilimlerdi aqıl qılıw, túsiniw, bekkemlew hám de olardı ámelde qóllaw basqıshlarınan ibarat boladı. Bilimlerdi ózlestiriw haqıyqatlıqtaǵı zat hám hádiyselerdi seziw hám aqıl etiwden baslanadı. Biliw iskerligindegi ekinshi basqısh bilimlerdi túsiniw hám ulıwmalastırıw, úshinshi basqısh bilimlerdi bekkemlew hám qóllaw bolıp tabıladı. Oqıtıwshı iskerliginiń tabısı, áwele ol tálimdiń mazmunı, metodları hám shólkemlestirilgen formalarınan ibarat. Ulıwma didaktikalıq prinsplarini qanshellilik tuwrı ámelge asırıwına baylanıslı. Didaktikalıq prinsplar tálimdiń maqsetleri hám ilimiy mazmunınan oqıwshılar komandasınıń jası hám psixologiyalıq qásiyetlerinen kelip shıǵıs nizamlıqların sáwlelendiredi. Oqıtıw prinsplari qanday da turaqlı jáne ózgermeytuǵın zat emes. Olardıń ayırımları basqasha jaǵdayǵa baylanıslı halda óziniń atınıń saqlap, jańa mazmun kásip etedi hám bazilari mısalı A. Y. Komenskiy alǵa súrgen “tábiyatqa muwapıqlıq prinspi” sıyaqlı óziniń áhmiyetin joǵatadı : yaǵniy basqaları bolsa jańa sharayatta jámiettiiń oqıtıw procesine qóyatuǵın málim talaplardı tolıqlaw sáwlelendiriwi sebepli jetekshi prinspga aylanadı. Mısalı, házirgi waqıtta oqıtıwdıń tárbiyalaytuǵın hám kámal taptiruvchi prinsplari bólek áhmiyetke iye boladı. Tabiyki, mine sol prinsplar oqıtıw procesine óziniń qanday da jańalıǵın qosadı, onı neler menen bolıp tabıladı toldıradı. Lekin tárbiyalaytuǵın hám kámal taptiruvchi tálimge umtılıw jańalıq emes. Onı mámleketimiz pedagogikası tariyxında dáslepki bar Farobiy, Beruniyler tiykarlab beriwgen edi. Mısalı : Beruniydiń pikrine qaraǵanda, tárbiyalaytuǵın tálim usı waqıtta kámal taptiruvchi tálim de esaplanadı ol gúzetiwsheńlik, pikirlew, sóylew, yad hám qıyaldıń rawajlanıwın támiyinleydi, nátiyjede insandı ómir degi miynetke tayarlaydı.

Usı prinsplar jańa bolmasa da, mektep rawajlandiriwdiń túrli basqıshlarında oqıw - tárbiya procesin shólkemlestiriwde hár túrlı tártipte hám tolıq bolmaǵan kólemde ámelge asqan. Bunıń hámmesi jámiyet tárepinen mektep aldına qoyılǵan maqset hám wazıypalarına baylanıslı bolǵan. Házirgi programmalar maǵlıwmattıń teoriyalıq dárejesine talaplardı asırıwǵa mektepte oqıwdıń dáslepki kúnlerinen baslap balalarda dóretiwshilik fikirlewin rawajlandırıwǵa, olarǵa pánlerdiń teoriyalıq tiykarlarına tiyisli túsiniklerdi payda etiwge, ulıwmalastırıw hám logikalıq oy-pikir júrgiziw ilmiy tájriybelerin qáliplestiriwge qaratılǵan. Olarda da ilgeri programmalar daǵı sıyaqlı teoriyalıq bilimlerdi oqıwshılarda ámeliy kónlikpe hám ilmiy tájriybearni payda etiw menen bólewge saldamlı itıbar berilgen. Sonıń menen birge, tálimdiń tarbiyalawshılıq ro'lini jáne de kúsheytiw názerde tutılǵan. Bul bolsa sanalı túrde ózlestirilgen qaǵıydalar, dáliller hám teoriyalar oqıwshılardıń ózine hám de dúnyaǵa kóz qarasına aylanıwı kerekligini ańlatadı. Oqıwshılarǵa aktiv hám úzliksiz miynet qılıw ádetin jáne de kóbirek sıńırıw olarda bilimlerge qızıǵıwshılıq oyatıw jáne bul bilimlerdi ulıwma payda ushın qóllawǵa umtılıwdı tárbiyalaw zárúr.

Didaktikalıq oyınlardı tańlawda qatnasıwshılardıń jası, bilimi hám tárbiyalanganlik dárejesi esapqa alınadı. Xar bir didaktikalıq oyın shınıǵıwların ayriqsha qawipsizlik talapları qóyıladı. Bul qawipsizlik talaplarına tolıq ámel etiliwi xar bir shólkemlestiriwshiniń turaqlı itıbarında bolıwı kerek. Bunnan tısqarı xar bir didaktikalıq oyın ushın sarplanatuǵın waqıt muǵdarın tuwrı belgilew hám oǵan ámel qılıwdıń ózine has tiykarların biliw hám sabaqtıń maqsetine muwapıq qóllaw talap etiledi.

Xar bir didaktikalıq oyın processinde ózine has qurallar túrleri qollanıladı hám shınıǵıw processinde olardan to'gri, ónimli hám qawipsiz paydalanıw kerek. Bul qurallardı tómendegi túrlerge ajıratıw múmkin.

• 
  konselyariya ónimleri - túrli ólshemlerdegi aq hám reńli qaǵazlar, skoch, flomasterlar, ruchka, qálem, sızǵıshlar, qayshı, jelim hám basqalar.
  
• 
  texnika quralları - proektor, mikrofon, kompyuter, video kamera, video magnitafon, televizor hám basqalar.
  
• 
  Didaktikalıq oyınlar shólkemlestiriwshileri olar ushın isletiletuǵın xar bir material menen islew, olardan tiyisli didaktikalıq qurallardı tayarlaw hám de qawipsizlikti taminlash texnologiyaların puqta biliwleri hám ámel qılıwları kerek. Sebebi didaktikalıq qurallardıń sapası, názerde tutılǵan maqsetlerge sáykesligi, qolaylıǵı hám olardan tuwrı paydalanıw shınıǵıwlar natiyjeliligin asırıwǵa unamlı tásir kórsetedi.
  

Didaktikalıq oyın túrlerin tańlaw kriteryaları

Qatnasıwshılar sanı boyınsha

Qatnasıwshılar quramı boyınsha

Oyın procesi boyınsha

Waqıt norması boyınsha

Didaktikalıq oyın túrlerin tańlaw kriteryaları.

• 
  qatnasıwshılar quramı boyınsha - ul balalar, qız balalar, óspirimler, úlken jasdaǵılar ushın oyınlar.
  
• 
  qatnasıwshılar sanı boyınsha - jalǵız, juplıqta, kishi gruppa, úlken gruppa, klass jámááti, básekiles komandalar, klasslar arasında hám ǵalabalıq oyınlar.
  
• 
  oyın procesi boyınsha - pikirlew, oylaw, tabıwshańlıq, háreketler, jarıs hám basqalarǵa jóneltirilgen oyınlar.
  
• 
  waqıt norması boyınsha - sabaq, shınıǵıw waqtıniń joba boyınsha ajıratılǵan bólegi, oyın maqsetine erosowge shekem, jeńimpaz yamasa jeńimpazlar anıqlanǵansha dawam etetuǵın hám basqa oyınlar.
  

4. Ayırım temalardı oqıtıwda didaktikalıq oyınlardan paydalanıw

Oqıwshılardı sabaqtı qızıǵıwshılıq penen tıńlawı ushın men Mening yurtim telekanalındaǵı “Omad shou” tele oyınıń úlgisin aldım. Bunda barabandaǵı sektorlardıń ornına sorawlar qoyamız.

Bul oyındı tema túsindirip bolǵannan soń ótkeriwge boladı. Bunda oqıwshı temanı bekkemlew usıllınıń bir jolı dep oylayman. Oqıwshıılardıń sorawǵa qay dárejede juwap bergenine qarap bahalanadı.



Juwmaqlaw.

”Matematikanı oqıtıwda didaktikalıq oyın texnologiyalarınan paydalanıw” temasında saylanǵan kurs jumıs maydanınan alıp barılǵan jumıslar nátiyjelerin analiz etip, tómendegi juwmaqlarǵa kelindi.

Bunda didaktikaliq oyınlar turlerin, mazumnın, oqıwshılardıń bilimin asırıwdaǵı tásirin, sabaqtıń qızıqlı ótiwin, temalardıń sapaliǵın yanasa natiyjeligin asırıwda úlken xızmet atqaradı.

Matematikanı táliminiń barlıq basqıshlarında didaktikalıq oyın túrlerinen ónimli paydalanıp sabaq ótiw dawamında o'quuvchilarning matematikanı páninen puqta hám keń bilim hám kónlikpeler alıwlarında zárúrli tálim-tárbiyalıq áhmiyetke iye bolıwı múmkin.

III. Paydalanılǵan ádebiyatlar.

1. Turaqlıboyev K., Rizayev A. Zamanagóy pedagogic texnologiyalar. „Andijan baspaxanası “

2. Pedagogika Toqtaxadjayeva M. X. dıń ilimiy ulıwma redaktorı astında

Tashkent-2010. 254-255 b.

3. Joldasev J. F., Usmonov S. A. Zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalardı ámeliyatqa engiziw. Tashkent 2008.

4. Tolipov O'., No'monova N. Tálim-tárbiya processinde zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalar. G'G' Xalıq tálimi.-Tashkent, 2002.

5. Azizxo'jayeva N. Pedagogikalıq maxarat hám pedagogikalıq texnologiya. Tashkent 2005.

6. Joldasev J., Joldaseva F., Joldaseva G.

Interaktiv tálim sapa kepilligi. Tashkent 2009.

7. Tolipov O'., No'monova N. Oqıw processinde zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalardan paydalanıw. G'Y Xalıq tálimi. 2002.

8. www. Zıyanet. Uz. ”Sabaq islenbelar”

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI

ÁJINIYAZ ATÍNDAǴÍ NÓKIS MÁMLEKETLIK

PEDAGOGIKALÍQ INSTITUTÍ

Fizika-matematika fakulteti
Matematika oqıtıw metodikası kafedrası

“Matematika oqıtıw metodikası” tálim baǵdarınıń 3A-kurs talabası

Djangabaev Amanbek

«Matematikanıı oqıtıw texnologiyaları hám jobalastırıw» páninen

«Matematika pánin oqitiwda didaktikalıqalıq oyınlar texnologiyasınan paydalanıw»

atamasındaǵı

KURS JUMÍSÍ
Kafedra baslıǵı: B. Prenov

Ilimiy basshı: B.Narekeev

Orınlaǵan: A.Djangabaev


Nókis 2021