Detal aniqligini ifodalovchi asosiy ko`rsatgizchlar va unga ta`sir qiluvchi qatolik Tayanch iboralar

Tasodifiy xatoliklar tahlili
Tizimli xatoliklarni aniqlash va yo’q otish uncha katta kiyinchiliklar tugdirmaydi. Tasodifiy xatoliklar yoki noaniqliklar masalasi murakkabdir. Tizimli xatolikni borligini va uning mumkin bo’lgan okibatlarini har kachon oldindan bilish mumkin. Ammo, agar tasodifiy xatolik borligi ma’lum bo’lsa, uning, bir marotaba o’tkazilgan o’chash orqali absolyut qiymatini o’rnatib bo’lmaydi. Eksperimentlarni o’tkazishda hosil bo’luvchi tasodifiy xatoliklarni TADQIQOT qilish uchun matematik statistika va ehtimol lik nazariyasining ba'zi bir bo’limlarini bilish zarur bo’ladi.
Partiya detalllariga ishlov berish aniqligini o’chash kerak bo’lsin. Har biri bittadan o’lchov bajaradigan o’lchovchilar guruxi bilan taxminlangan. O’lchov natijalarining kayd qilinishidan ko’rinadiki, A,V,S va boshqa o’lchovchilarining o’chashlarida ba'zi farqlar bor. Bajarilgan o’lchovlar xajmi - ma’lum bir bosh majmuadan ajratma sifatida bo’ladi. O’zunligi xli uncha katta bo’lmagan teng intervalarni ko’rib chiqamiz va bu har bir intervalga to’g’ri keluvchi o’lchovlar sonini HISOBlaymiz. Endi agar, har bir x interval bo’yicha x o’rtacha qiymatlarining har bir intervalga to’g’ri keluvchi o’lchovlar soni orasidagi bog’lanish grafigi kurilsa, 1-rasmda ko’rsatilgan gistogramma olinadi.



1- rasm. Partiya detallariga ishlov berilgandan so’ngi aniqligini o’chash orqali olingan gistogramma
Ajratma kancha katta bo’lsa, shuncha kichik x intervalni olish mumkin, va x 0 da tarqalishning ravon egri chizigi olinadi.
Matematik statistika fanida ko’p sonli turli tarqalishlar urganiladi. Bo’lardan eng ko’p ishlatiladigani - xatoliklarni normal egri chizigi, odatda u Gaussning tarqalishi ham deb ataladi. Bu tarqalish uchun ifoda qo’yidagi ikki farazlar orqali chiqariladi:
1. Har qanday o’chashlarning yaqiniy xatoligi, tasodifiy holda tarqalgan ko’p sonli juda kichik xatoliklar natijasidir.
2. Xaqiqiy qiymatga nisbatan musbat va manfiy farqlar teng ehtimol ikga egadir.
Bu farazlar asosida, farqlarning paydo bo’lish chastotasi farqlar qiymati funktsiyasi sifatidagi ifodasi qo’yidagicha yoziladi:
у = у₀ , (1)
bunda y - ma’lum bir x farqning aniq qiymati m_x ga nisbatan paydo bo’lish chastotasi; y_o - nol farqning paydo bo’lishi chastotasi, a - ma’lum bir o’zgarmas son, u ushbu normal tarqalishni harakterlab, aniqlikni
moduli yoki ko’rsatkichi deb ataladi. y_o va a - o’zgarmas deb hisoblanib, uni x ga nisbatan bog’lanishi chizilganda, 5.2-rasmda ko’rsatilgan kungiroksimon egri chiziq olinadi.