Дераза кондиционерларининг вазифаси; Дераза кондиционерларининг тузилиши ва ишлаш принципи; Дераза кондиционерларининг хисобий тахлили

20-МАЪРУЗА. Биноларни деворларини иссиклаш ва зичлаш
Режа

1. 
   Инфильтрацион йўқолиш участкалари
   
2. 
   Энергияни тежашнинг асосий резервлари
   
3. 
   Тўсувчи конструкцияларни иссиқлаштириш ва зичлаштириш усуллари
   

Биноларнинг тўсувчи конструкциялари орқали иссиқлик энергиясининг катта қисми атмосферага чиқиб кетади. Турлича мўлжалланишдаги биноларни иситиш ва вентиляциялашга сарфланадиган барча ёқилғи-энергия ресурсларининг тахминан 40% и сарфланади. Ташқи деворлар орқали иссиқлик йўқолиши, қурилишнинг баландлиги ва конструкциясига боғлиқ равишда умумий сарфланадиган иссиқликнинг 20-60% ини ташкил қилади. Илгари амал қилган КМК 2.04.05-97, КМК 2.01.04-97 ларга жавоб берадиган ёруғлик ўтказувчи оралиқларнинг улушига (эшиклар, деразалар) бинонинг бутун иссиқлик йўқотишининг тахминан 80% и тўғри келади.
Қурилиш саноатининг аксарият корхоналари томонидан тайёрланган бир қатламли бетон конструкциялар замонавий энергетик талабларга (энергияни тежаш талабларига) жавоб бера олмайди.
Самарали иссиқлик изоляциясига эга бўлган уч қатламли конструкцияларни қўллашга ўтилиши ҳисоб-китоблар бўйича эксплуатацияга киритиладиган 1 млн. м² умумий майдонда йилига тахминан 10-12 минг тонна шартли ёқилғини тежаш имконини беради.
Дераза оралиқлари орқали иссиқлик йўқолиши деворлар орқали йўқолишга қараганда 4 - 6 мартага ошиқ. Икки ва уч қаватли ойналарни қўллаш кўрсатилган йўқолишларни 1,5 - 2,0 мартага қисқартириш имконини беради. Дераза ромларининг орасига хонадан чиқадиган инфрақизил нурланишни қайтарадиган ва ойналар ўртасидаги кенгликнинг термик қаршилигини оширадиган қўшимча пленка қатламини жойлаштириш деразалар орқали иссиқлик йўқолишини қарийб тўрт мартага камайтиради. Инфрақизил аппаратура ёрдамида бинонинг тўсиқларидан ўтаётган иссиқлик оқимларини ўлчашларнинг кўрсатишича бунда деворлар ва деразалардан нурлатиш ўртасидаги фарқ амалда йўқолади.
Дераза оралиқлари орқали иссиқлик йўқолишини камайтириш муаммосини хонадонларни вентиляциялаш муаммоси билан биргаликда ҳал қилиш зарур бўлади.
Бинонинг умумий иссиқлик балансида инфильтрацион йўқолишлар таркиб топтирувчиси жуда катта. Панеллар, йўлакларнинг тамбурлари, зинапояларнинг деразаларининг туташмаларининг яхши герметиклигини таъминлаш зарур бўлади. Улар учун “ўз-ўзидан тортиш” босими катта бўлган баланд биноларда инфильтрациянинг таъсири айнқса ортади, у қуйидаги катталикка пропорционал бўлади:
(1/Т_ташқи - 1/Т_ички)Н_бино,
Бу ерда Т_ташқи – ташқи ҳавонинг абсолют ҳарорати, °К ; Т_ички – ички ҳавонинг абсолют ҳарорати, °К; Н_бино – бинонинг иситиладиган қисмининг баландлиги.
Энергияни тежашнинг асосий резервлари реконсрукциялаш соҳасида ётади. Илгари қурилган бинолар яшаш секторининг иссиқлик энергиясининг 85 - 90% ини истеъмол қилади ва уларни реконструкциялаш энергоресурсларнинг катта миқдорда тежалишига эришиш имконини бериши мумкин.
Тўсувчи конструкциялар орқали иссиқлик йўқолишлари камайтирилганда илгари амал қилган меъёрларга қараганда иситишда тахминан 42%, иссиқ сув таъминотида тахминан 39% тежаш имконияти пайдо бўлади (1-2 расмлар).


1-расм. Яшаш ва жамоатчилик биноларининг иситиш (1), иссиқ сув билан таъминлаш (2), ва вентиляция (3) учун ёқилғи истеъмоли улушларининг нисбати.
1-расмда яшаш ва жамоатчилик биноларининг иситиш, иссиқ сув билан таъминлаш ва вентиляция учун ёқилғи истеъмоли улушларининг нисбати келтирилган.
Қуйида (2, 3 расмлар) (кўргазмали бўлиши учун ёқиладиган ёқилғи миқдори кўринишида) иккита бир хил уйнинг иссиқлик йўқолиш катталиклари таққосланган, уйлардан бири илгари амал қилган иссиқлик ҳимояси меъёрларига мувофиқ (КМК 2.01.04-97 "Қурилиш иссиқлик техникаси") (А), бошқаси янги талабларга мувофиқ (Б) қурилган.

2-расм. Тўсиқлар орқали иссиқлик йўқолиши камайтирилганда ва биноларнинг тизимлари модернизация қилинганда иситишга кетадиган иссиқлик харажатлари тежалишининг муҳимлиги
Расмнинг ичидаги сўзларнинг таржимаси (чапдан-ўнгга):
Деворлар орқали йўқолишлар
Деразалар орқали йўқолишлар
Бошқа йўқолишлар
Реконструкциялашгача
Реконструкциядан кейин

3-расм. Кўп қаватли бинода одатдаги 2 хонали хонадонни иситиш учун суюқ ёқилғига бўлган йиллик эҳтиёж (литрларда).
Мавжуд ҳолат билан мумкин бўлган истиқбол ўртасидаги фарқ энергияни тежаш резерви сифатида баҳоланади (4-расм).
Энергияни тежашнинг умумий резервидан мумкин бўлган фойдаланишда конкрет тадбирларнинг ҳиссасини баҳолаш муҳим бўлади (5 ва 6 расмлар).


4-расм. Яшаш ва жамоатчилик биноларида энергияни тежашнинг умумий резервида муҳандислик асбоб-ускуналари тизимининг роли
1 – энергияни ишлаб чиқариш ва ташишдаги йўқолишлар, 2 – иссиқ сув таъминоти тизимларида йўқолишлар, 3 – вентиляцияда йўқолишлар, 4 – иситиш тизимларида йўқолишлар


5-расм. Яшаш ва жамоатчилик биноларида энергияни тежашнинг умумий резервида энергияни тежаш бўйича турли тадбирларнинг роли
1 – ноанъанавий манбалар, 2 - модернизациялаш, 3 – иссиқлик сарфининг ҳисобини юритиш, 4 – иссиқлик изоляцияси

6-расм. Уйларда йиллик солиштирма энергия истеъмоли (кВтсоат/м²)
1 – Шарқий ва Марказий Европа, 2 – ХҲРТ мамлакатлари (Халқаро Ҳамкорлик ва Ривожланиш Ташкилоти), 3 - Скандинавия, 4 – Юқори самарали уй
t_ҳаво ҳаво ҳарорати t_R радиацион ҳароратнинг (хонадаги барча юзаларнинг ўртача ҳарорати) нинг нисбати, °C, яшаш ва жамоатчилик биноларининг хоналарида йилнинг совуқ даври учун шинам шароитларни шартлайди ва қуйидаги тенглама билан ифодаланади:
t_R = 29 - 0,57 t_ҳаво ± 1,5.