Denov tadbirkorlik va pedagogika

Ettinchi bosqich 2008 yildan keyingi davrlarni o‘z ichiga olib, MHTni yanada takomillashtirish jarayonlari amalga oshirilmoqda.^6
6Milliy hisoblar tizimi asosini yig‘ma balanslar tashkil qiladi. Bunga daromad va
xarajatlar balansi misol bo‘lishi mumkin. Daromadlar xo‘jalik birliklari va aholi umumiy daromadlari (ish haqi, foyda, daromadlarning boshqa turlari, amortizatsiya) summasini aks ettiradi. Xarajatlar to‘rtta guruhdan iborat bo‘ladi: iste’mol, investitsiyalar, davlat xaridi, sof eksport. Milliy hisoblar makroiqtisodiyotning me’yordagi –muvozanatli holatga erishish darajasini aniqlashga yordam beradi.

Yalpi ichki mahsulotni hisoblash usullari
Yalpi ichki mahsulot(YaIM)ni hisoblashda milliy hisoblar tizimidan foydalaniladi.
Hozirgi vaqtda milliy hisoblar tizimi asosida YaIMuch xil usul bilan hisoblanishi mumkin:
Birinchi usul –bu YaIMni hisoblashga qo‘shilgan qiymatlar bo‘yicha yondashuv.Bunda milliy iqtisodiyotning barchatarmoqlari bo‘yicha yaratilgan qo‘shilgan qiymatlar yig‘indisi vhisoblab chiqiladi. Qo‘shilgan qiymatni aniqlash jami ijtimoiymahsulotdan oraliq mahsulotlar va xomashyo, yoqilg‘i, materiallar qiymatini chegirish orqali amalga oshiriladi. YalMni bu usulda aniqlash statistik jihatdan qulay bo'lishi bilan birga, uni hisoblashning muhim shartiga amal qilinishi bir qiymatni ikki bor hisobga olishning yoki oraliq mahsulot qiymatini YalMga kiritib yuborishning oldini oladi. Ishlab chiqarish hajmini lo'g'ri hisoblash uchun joriy yilda ishlab chiqarilgan tovar va ko'rsalilgan xizmallar qiymati bir marta hisobga olinish kerak. Ko'pgina mahsulollar bozorga borgllncha bir nechla ishlab chiqarish bosqichini o'taydi. Shu sababli, YalMda ayrim mahsulotlami ikki va undan ko'p marta hisobga olmaslik uchun, faqat pirovard mahsulotning bozor qiymati hisobga olinadi, oraliq mahsulotlar esa hisobga olinmaydi. Qo'shilgan qiymat tovar va xizmatlaming sotish bahosi bilan ularni ishlab chiqarish uchun foydalanilgan xomashyo va materiallarni sotib olishga qilingan xarajatlar o'rtasidagi farq ko'rinishida aniqlanadi. Ishlab chiqarish usulida aniqlangan YalM ko'rsatkichinig strukturasini va undagi siljishlarni tahlil qilish juda muhim xulosalar beradi. Alohida tarmoqlarning mamlakat iqtisodiyotida yaratilgan yalpi qo'shilgan qiymatdagi ulushi va bu ulushning o'zgarishi mamlakatning iqtisodiy rivojlanish darajasini va kutilayotgan istiqbolini baholash imkonini beradi.