Denov tadbirkorlik va pedagogika

 
9-MAVZU. KORXONA QUDRATINI BOSHQARISH 
Reja: 
 
9.1.Korxona qudratini boshqarish texnologiyasining bosqichlari 
9.2. Korxona qudratidan foydalanish dinamikasi va samaradorligining 
tuzilishini, uning bozordagi ulushini baholash 
9.3.Korxona qudratini raqobatbardoshligini baholash 
Tayanch iboralar: korxona, tashkilot, muassasa, tadbirkorlik faoliyati, 
korxona salohiyati, resurslar, xodimlar,rahbar, raqobat 
 
9.1.Korxona qudratini boshqarish texnologiyasining bosqichlari 

---

141 
 
Har qanday tadbirkorlak faoliyatining muvaffaqiyati ko‘proq xorijiy biznesda 
menejmentnig tarkibiy elementi bo‘lgan korxona (bu yerda korxona ostida firma, 
kontsern, kompaniya, aktsiyadorlik jamiyati, kooperativ, ijara, kichik korxona va 
biznesning boshqa birliklari tushuniladi) xodimlarini boshqarishning to‘g‘ri 
tanlangan strategiyasiga bog‘liq. Strategiyani tanlash o‘z navbatida bir necha 
omillarga bog‘liq: korxona salohiyati qanday hajmiga ega; korxona salohiyatining 
raqobatbardoshligi darajasi qanchalik yuqori; bozordagi uning ulushi qanday va u 
yetakchimi, raqibmi yoki orqada qoluvchimi; korxona o‘zining oldiga qanday 
maqsadlar qo‘ygan – yetakchilikni mustahkamlash, yetakchilar safiga kirish, 
―o‘rtada‖ mustahkamlanish yoki inqirozdan qochish. Korxona qo‘yilgan 
maqsadlarga ko‘ra bozordagi hulqning u yoki bu strategiyasini tanlaydi. Bunda 
korxona salohiyatini boshqarish texnologiyasining o‘zi quyidagi bosqichlarni o‘z 
ichiga oladi: 
korxona salohiyatidan foydalanish dinamikasi va samarador- ligining 
tuzilishini, uning bozordagi ulushini baholash; 
korxona salohiyati raqobatbardoshligini baholash; 
korxona salohiyati rezervlari va yo‘qotishlarini tahlil qilish;
korxona salohiyati raqobatbardoshligini oshirish bo‘yicha strategiya va 
taktikani tanlash; 
tanlangan strategiya va taktikadan kelib chiqqan holda korxona 
salohiyatining raqobatbardoshligini oshirish bo‘yicha tadbirlarni o‘tkazish. 
SHunday qilib, bozor sharoitlarida korxona salohiyatni boshqarish, 
mohiyatiga ko‘ra, uning raqobatbardoshligini boshqarish (korxona salohiyati 
raqobatbardoshligini oshiruvchi yoki pasaytiruvchi omillarni baholash va tahlil 
qilish, u yoki bu mo‘ljallangan maqsadga erishish uchun tegishli strategiya va 
taktikani tanlash)dan iborat bo‘ladi.To‘g‘ri strategiyani tanlash uchun menejerga 
hammadan avval iqtisodiy salohiyat nimadan iborat ekanligini bilish darkor. 
Har qanday korxonaning 
iqtisodiy salohiyati – 
bu korxona ixtiyorida bo‘lgan 
resurslar (mehnat, moddiy, nomoddiy, moliyaviy va boshqalar)ning majmuasi va 
uning xodimlari va menejerlarining tovarlar, xizmatlarni yaratish va kattaroq 
daromad olish maqsadida resurslardan foydalanish qobiliyatidir. Korxonaning 
iqtisodiy salohiyati to‘rtta asosiy alomatlar bilan ta‘riflanadi. 
Birinchi alomat
. Korxonaning iqtisodiy salohiyati – uning iqtisodiy 
faoliyatning u yoki bu sohasidagi 
haqiqiy imkoniyatlari
bidan belgilanadi. Buning 
ustiga nafaqat amalga oshirilgan, balki qandaydir sabablar bo‘yicha amalga 
oshirilmagan imkoniyatlar ham.
Ikkinchi alomat
. Har qanday korxonaning imkoniyatlar ko‘proq unda mavjud 
bo‘lgan resurslar va ishlab chiqarishda ishga tushirilmagan rezervlar (iqtisodiy, 
sotsial)ga bog‘liq. SHuning uchun korxonaning salohiyati yana ham ishlab 
chiqarishga jalb qilingan va ham jalb qilinmagan, ammo unda foydalanish uchun 
tayyorlangan 
resurslar va rezervlarning hajmi
bilan belgianadi.
Uchinchi alomat
. SHaxsiy va xorijiy tajriba bizni ishontirishicha, har qanday 
biznesda muvaffaqiyat uchun resurslarga ega bo‘lish zarur, ammo hali bu yetarli 

---

142 
emas. Biz resurslarning hajmi bo‘yicha AQSH bilan tenglasha olishimiz va hatto 
undan ustun kelishimizdan qanday ma‘no bor! Ishlab chiqarish natijalarichi? 
Amerikaliklar va bizning turmush darajamizchi? Bu qanchalik siyqa bo‘lib 
yangramasin, yana mavjud resurslardan foydala- nishni bilmoq kerak. Bu esa – har 
qanday biznesda birinchi darajali vazifadir. Menejer shuni esdan chiqamasligi 
kerakki, korxonaning salohiyati nafaqat unda mavjud bo‘lgan imkoniyatlar va 
resurslar bilan, balki uning ulardan tovarlar , xizmatlarni yaratish va kattaroq
foyda olish maqsadida foydalanish