Denov tadbirkorlik va pedagogika

Edxokratik 
(ing. adhocracy so‘zidan), tashkilotlar nostandart va murakkab 
ishlarga, qiyin belgilanadigan va tez o‘zgaruvchan tuzilmalarga nisbatan 
qo‘llanilishlik bilan ta‘riflanadilar. Bu tashkilotlarga maqsadlarga erishish 
vositalari ijrochilar tomonidan tanlaniladi. Har biri bevosita o‘zining harakati 
uchun javob beradi. Bunda yakka shaxs tashqaridan kuchli bosimni boshidan 
kechiradi, u umumiylik hisini yaratuvchi ish tomonidan bir oz kuchsizlantiriladi. 
Bunday tashkilotlarda rasmiyatchilik judayam kamaytiriladi, bu narsa 
ierarxiyaga, ish sharoitlari va inshoatlarga, imtiyozlar, kiyimlar va h.k. ga 
tegishlidir. Tashkilotga xodimlar harakatidagi erkinlikning yuqori darajasi xosdir, 
uning cho‘qqisi sifatli bajarish va muammoni hal qilishni bilishdir. Quyidagilar 
tashkilotning asosiy elementlaridir: 
-
xodimlar o‘zlarining ishlarida yuqori malakali ekspertlar bo‘ladilar, 
murakkab operatsiyalarni bajaradilar, bir birlari bilan yuqori samarali tartibda
aloqa qilishni biladilar; 
-
qarorlar qabul qilish huquqiy va hukmron ierarxiyadagi o‘ringa emas, balki 
ekspertli bilimlar va omilkorlikka asoslangan bo‘ladi, moliyaviy nazorat yuqoridan 
amalga oshiriladi; 
-
mukofotlash tizimi ekspertli bilimlar, xodimning ulushi, uning omilkorligi 
va umumiy ishda ishtirok etish darajasida quriladi.
Bu tashkilotning tuzilishi uzviy asosga ega va aniq belgilanmagan, unda 
norasmiy va gorizontal aloqalar ustivorlik qiladilar. Tuzilmaning qismlari kichik 
o‘lchamlarda saqlanib qoladilar va doimo o‘zgarib turadilar, ko‘pgina 
menejerlarda qandaydir bir ishga qat‘iy bog‘lanish yo‘q. Bunday tuzilma odatda 
kontsentrik shakldagi chizma taassurotini qoldiradi, unda sanash nuqtasi bo‘lib, 
undan tuzilma radial (radusli) yo‘nalishlar bo‘yicha doiralar bilan tarqalganday 
bo‘ladi. Bunday tashkilot uchun doira uning xodimlarining barcha harakatlari bitta 
narsaga –kompaniyaning muvaffaqiyatiga olib kelishining alomati bo‘ladi. Undagi 
qadriyatlar (birinchi navbatda-uning xodimlarining sifati) darajalar bo‘yicha 
ranjirovka qilinmaydi. Tashkilot edxokratiklikning har xil darajasiga ega bo‘lishi 
mumkin, bu texnologiyaning darajasi, xodimlarning sifati va rahbarlarning 
tayyorlanganligi bilan belgilanadi. 
Ko‘p o‘lchamli tashkilotning ko‘pgina afzalliklariga qaramasdan, hatto uning 
yordami bilan ham barcha a‘zolarini qoniqtira oladigan va ular faoliyatini adekvat 

---

82 
ravishda motivatsiyalaydigan tashkilotni tashkil qilish qiyindir. Agar tashkilot 
a‘zolariga o‘zlarning ishlariga tegishli bo‘lgan qarorlarni qabul qilishda ishtirok 
etish huquq berilsagina, Ushbu muammo, ushbu muammo muvaffaqiyatli hal 
qilinadi. Bu