Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti xalmuratov m. A

Mavzuni mustahkamlash uchun tasiya etilgan savollar:
1. Odam anatomiyasi fanining maqsadi va vazifasi namadan iborat?
2. Fanning predmeti nimadan iborat?
3. Fanning usullarini aytib bering?
4. Qadim Yunon anatomlaridan kimlarni bilasiz?
5. Anatomiya isloxotchisi kim?
6. MDH va O’zbekistonning anatomlari ishlari to’g’risida.


2-MA’RUZA Mavzu: OSTEOLOGIYA
REJA:
1. Tog’ay va suyak to’qimalari.
2. Suyakning asosiy xususiyatlari.
3. Suyaklarning rivojlanishi.
4. Suyaklarning rivojlanishi.
Tayanch iboralar: shalin, fibril, elastik, eshuvchanlik, mustahkamlik, sindesmoz, diartroz, endesmal, perixondral, periostal.
HARAKAT A’ZOLARI SISTEMASI
Odam harakat qilish qobiliyatiga ega. Harakat apparati faol haraqatchan qism-muskullar va passiv (faoliyatsiz) qism - suyaklar (boylamlar bilan) ga ajratiladi. Lekin muskullar, suyaklar va ularni birlashtirib turgan boylamlar vazifasi bir-biriga bog’liq bo’lib, bitta embrional qavat - mezodermadan rivojlanadi. Qisqasi, harakat apparati uchta: 1) suyak, 2) suyaklarni birlashtiruvchi boylamlar va 3) muskullar sistemasidan tashkil topgan. Harakat sistemasi organizmning ko’p qismini tashikil qiladi yoki gavdaning umumiy og’irligiga nisbatan 72,45 foizni tashkil etadi. Shu jumladan, muskullar gavdaning 2/5, suyaklar esa 1/5-1/7 qismini tashkil etadi. Muskullar deyarli barcha suyaklar ustini qoplab turadi va gavdaning tashqi ko’rinishi (qomat) shakllanishida asosiy vazifani bajaradi.
SUYAKLAR HAQIDAGI BILIM
Organizmni harakatga keltiradigan a’zolar muskullar (yordamchi qismlar bilan), skelet va ularni biriktirib turuvchi boylamlardan iborat. Skelet (ckeletos - quritilgan) organizmdagi yumshoq to’qima va a’zolarning birikib turishi (tuzilmalar yig’indinsi) natijasida vujudga keladi. skelet bir qancha alohida joylashgan suyaklardan tarkib topib, o’zaro biriktiruvchi to’qimalar, boylamlar va tog’aylar vositasida birlashadi va passiv harakat apparatini hosil qiladi. Skelet bo’lmasa, yer yuzidagi hayvonlarning birortasi ham o’zini tik tutib turolmaydi va qomat shakllanmaydi. Skelet organizmda asosan uch vazifani bajaradi. bular: tayanch (suyanchiq), harakat va himoya vazifalaridir.
1.Tayanya vazifasi yumshoq to’qima va a’zolarning skeletning ayrim qismlariga birikib turishi natijasida vujudga keladi.
2. Harakat vazifasi - skeletni tashkil qilib turgan suyaklarning har xil richag hosil qilib, bo’g’im orqali birilashishi va nerv sistemasi yordamida muskullar qisqarishi bilan yuzaga keladi.
3. Himoya vazifasi - skeletining alohida qismlaridan vujudga kelgan bo’shliqlar orqali bajariladi. Masalan, umurntqalar yig’ilib orqa miyaning joylanib turishiga moslashgan: kanal, bosh miya uchun kalla suyaklaridan hosil bo’lgan - kallaninig miya bo’shlig’i; yurak va o’pkalarning saqlanishiga moslashgan ko’krak qafasi, jinsiy a’zolarni tashqi ta’sirdan saqlab turadigan chanoq bo’shliqlari shular jumlasidandir.