Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti xalmuratov m. A

PERIFERIK NERV SISTEMASI Periferik nervlar markaziy nerv sistemasining ikkala qismidan (bosh va orqa miyadan) chiqadi. Bosh miyadan 12 juft, orqa miyadan esa 31 juft nervlar chiqadi.
BOSh MIYa NERVLARI Bosh suyagi nervlari (nervi cranialis) yoki bosh miya nervlari (nervi cerebralis) doimiy tartib raqamiga ega bo’lgan 12 juft nervlardan iborat;
I juft - hid sezish nervi - nervus olfactorius
II juft - ko’rish nervi - nervus opticus.
III juft - ko’zni harakatlantiruvchi nerv - nervus oculomotorius.
IV juft - g’altak nervi - nervus trochearis.
V juft - uch shoxli (uchlik) nerv - nervus trigeminus.
VI juft - uzoqlashtiruvchi nerv - nervus adbucens.
VII juft - yuz (bet) nervi- nervus facialis.
VIII juft - dahliz-chig’anoq nervi - nervus vestibulo-cochearis.
IX juft - til-yutiq nervi - nervus glossopharyngeus.
X juft - adashgan nerv - nervus vagus.
XI juft - qo’shimcha nerv - nervus accessorius.
XII juft - til osti nervi - nervus hypoglossus.
Bu 12 juft nervlarning vazifalarini, ya’ni shu nervlarga aloqador bo’lgan a’zolar ishi nuqtai nazaridan qarasak, ularni shartli uch guruhga bo’lish mumkin: I, II va VIII nervlar sezuvchan a’zo (hid sezish, ko’ruv va eshituv) nervlaridir: III, IV, VI, VII, XI va XII nervlar harakatlantiruvchi va V, IX nervlar aralash (ham sezuvchan, ham harakatlantiruvchi) nervlardir.

1. 
   Hid sezish nervi - N. olfactorois
   

Miya tagida joylashgan hid sezish so’g’oni (bulbus olfactorius) dan (to’g’rirog’i, so’g’onga kiruvchi) 16 dan 20 ga qadar ip singari chiquvchi oq tolalar - filamentaolfactoria hid sezish nervlari hisoblanadi. Bu tolalar g’alvirsimon suyak ko’ndalang (ilma-teshik) plastinkasi teshiklaridan o’tib burun bo’shlig’iga kiradi va shilliq qavatga tarqaladi.
II. Ko’rish nervi -N. opticus Ko’z soqqasi ichidagi tolalardan (“O’tkazish yo’llari”ga qaralsin) to’planib chiqqan bir oz yo’g’on bu nerv, ko’zi soqqasining orqa tomonidan ko’ruv teshigi (foramen opticum) ga tomon boradi va shu teshikdan kalla ichiga kiradi. Miya tubida o’ng va chap nerv tolalarining bir qismi kesishadi, so’ngra ko’ruv yo’li (bu bu nerv tractus opticus) tarkibida miyaga ketadi (bu nerv haqida to’la ma’lumot ko’ruv a’zolari bayonida beriladi).