Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti xalmuratov m. A

IX. Til yutqin nervi - N. glossopharyngeus Bu nervning xususiyati shundaki, uning tarkibida uch xil: sezuvchi, harakatlantiruvchi va avtonom tolalr bor. Shuning uchun u aralash nerv hisoblanadi.
X. Adashgan nerv - n. vagus bosh miyaning eng uzun nervi bo’lib, tarmoqlari badaning juda ko’p joylariga va turli vazifalarni bajaruvchi a’zolarga tarqalib ketgan. Shuning uchun ham adashgan nerv deb nom berilgan. Adashgan nervning shoxobchalari yurakka (uning urish tezligini tormozlab turish uchun), nafas a’zolariga, hazm a’zolari sistemasiga (to “S” simon ichakka qadar) boradi. N. vagus aralash nerv bo’lib, uning tarkibida sezuvchi, harakatlantiruvchi va avtonom (parasimpatik) tolalar bor. Nerv uzunchoq miyaning orqa yon egatidan til-yutqin nervi (n. glossopharyngeus) dan keyin chiqadi, kalla ichidan tashqariga esa foramen jgilare orqali til - yutqin nerv va qo’shimcha nerv bilan birga chiqadi. N. vagus ning yuqorida aytib o’tilgan ichki a’zolar, qon tomirlar, miyaning qattiq pardasi, quloq suprasi va tashqi eshituv yo’lining alohida qismlaridan keluvchi sezuvchi tolalari bosh miyadagi nucleus terminalis ga boradi.
XI. Qo’shimcha nerv - n. accessorius (Willisii) Bu nerv asosan xarakatlantiruvchi tolalardan tuzilgan. Uzunchoq miyadan bir necha ildizlar (koreshoklar) bilan chiqib, so’ng birlashadi. Ustki ildizchalar uzunchoq miyadagi adashgan nerv chiqqan egatdan, pastki ildizchalar esa orqa miyaning V-VI bo’yin segmentlaridan chiquvchi - nervlarning oldingi hamda orqa ildizchalari o’rtasidan chiqadi va bir-biri bilan yo’l-yo’lakay qo’shilib, yuqoriga ko’tariladi. Qo’shimcha nerv ham kalla ichidan tashqariga foramen jugilare orqada chiqadi va shu ondayoq ikki (ichki, tashqi) tarmoqqa bo’linadi. Ichki (ingichka) tarmoq - ramus interus adashgan nervga qo’shilib ketadi. Qo’shimcha nervning davomi hisoblangan tashqi yg’on tarmoq - ramus externis, ichki uyqu artiyasi va ichki bo’yinturuq venasi oralig’ada m. sternocleidomostoideus ostidan kelib, uni teshib o’tadi. Ana shu teshib vaqtida mazkur muskulga tarmoqlar beradi. Muskuldan chiqqach, bo’yin chigali (plexus cervicalis) bilan qo’shiladi, undan so’ng m. trapezius ga borib tamom bo’ladi.