Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti xalmuratov m. A

ChAP QORINChA (VENTRICULUS SINISTER) Yurak chap qorinchasi bo’shlig’i konus shaklida bo’lib, ikkita teshigi bor, biri chap bo’lmachani chap qorincha bilan qo’shib turadigan oval shaklidagi ikki tavaqali klapan - ostium atrioventriculare, ikkinchisi chap qorinchani aorta bilan qo’shadigan uchta yarimoysimon klapanli ostrium aortae dir. Atrioventrikulyar klapan - valvula atrioventricularis sinistra (mitralis) ikki tavaqali bo’lib, uni valvae bicuspidalis deb ataladi. Ikki tavaqali klapanning biri (cuspis posterior) kichikroq bo’lib, chap tomonda orqaroqda ikkinchi, kattarog’i (cuspis anterior) o’ng tomonda oldinda joylashgan. Har ikkala klapanning erkin chekkalari pay iplari choradae tedineae orqali oldingi va orqa tomonda joylashgan so’rg’ichsimon ikkita muskul musculis papillaris anterior et posterior ga birlashadi. Aortaning uchta yarimoysimon klapani ham yurakning boshqa klapanlariga o’xshab tuzilgan, chap qorinchaning aorta teshigiga qo’shilish chegarasida joylashgan. Ana shu klapanlarning ikkitasi - valvulae semilunares dextra et sinistra oldingi tomonda, uchinchisi valvula semilunaris posterior esa orqa tomonda joylashgan. Aorta klapanlari o’pka arteriyasi klapanlariga qarganda birmuncha qalin, tugunchalari - noduli semilunaris aortae bir qadar katta va sinuslari kengroq bo’ladi.
YuRAK DEVORINING TUZILIShI Yurak devori uch qavatdan: ichki qavat (endocardium) o’rta (muskul) qavati (myocardium) va tashqi qavat (epicardium) dan tuzilgan.
1. Yurak devori ichki qavati (endocardium) ning tuzilishi va taraqqiy etishi qon tomirlar devoriga o’xshash bo’lib, yurak muskul qavatining ichki yuzasini qoplab turgan yupqa pardadir. Endokard pardasi talaygina elastik tolalar, silliq muskul hujayralari va biriktiruvchi to’qimalardan tuzilgan. Endokard pardasining ichkari (qorincha va bo’lmacha bo’shliqlari) ga qargan yuzasi endoteliy bilan qoplagan, shu sababli yurakning ichki yuzasi silliq bo’lib ko’rinadi. Endokard pardasi yurakning hamma bo’limlarini bir xilda qoplamagan, yurak qopqog’ida, qorinchalarda endokard birmuncha yupqa, bo’lmachalarning ichki yuzasi esa bir oz qalin bo’ladi, shu sababli u tiniqroq bo’lib ko’rinadi.
2. O’rta (muskul) qavati (miocardium) yurak devorining asosiy qismi bo’lib, alohida ko’ndalang-targ’il muskul tolalaridan tuzilgan. Yurak muskul tolalarining yadrolari markazda joylashgan bo’lib, bu tolalar to’rsimon yon birikmalar (sinsitiylar) bilan o’zaro birlashadi. Miokard tolalarining qisqarishi tufayli yurak ishlab turadi. Miokard tolalari bizning ixtiyorimizdan tashqari qisqarishi uni organizmdagi skelet muskullaridan ajratib turadi. Yurakning muskul qavati uning hamma bo’shliqlarida bir xil tuzilmagan, yurak bo’lmachalari miokard yurak qorinchalari muskul qavatining tuzilishidan katta farq qiladi. Yurak qorinchasining muskul tolalari yurak bo’lmachalarining miokard tolalari bilan tutashmagan bo’lib, ayrim-ayrim ikki fazada qisqaradi.
Yurak bo’lmachalari miokard birmuncha sodda tuzilgan bo’lib, ikki qavatdan iborat:
1) yuza qavati gorizontal (ko’ndalang) joylashib, ikkala bo’lmachani o’rab turadi,
2) chuqur qavati har ikkala bo’lmachani alohida o’rab qoplab turadi.