Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti o‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi

va so`zlashuv) 20 ta so‘zning har biriga bittadan gap tuzing. 
 
7-  topshiriq.  Matnni  o‘qing.  Matndagi  ma’lumotlar  asosida  BBB  jadvalini 
to‘liring.  
Ko‘pchilikka  o‘z  maqsadingizni 
tushuntirishda 
quyidagilarga 
alohida ahamiyat berishingiz ma’qul bo‘ladi. 
1.
 
O‘z  chiqishlaringizni 
shunday 
tashkil 
qilingki,hamma 
ishtirokchilar «Men buni xoxlaymanmi?» va «Men buni uddalayolamanmi?» 
-
 
degan  savollarga  to‘la  javob  bera  olishsin.  Lekin,  bunda  juda  ham  tugal 
ma’lumot  bermang  va  o‘z  obro`-e’tiboringizga  urg‘u  berish  bilan  Siz  bilan 
muloqot qiluvchilarni noqulay ahvolga solib qo‘ymang. Hamma ham Siz 
singari bilimli va omadli bo‘lish mumkinligini his qilsin hamda «Men shubhasiz 
buni qila olaman!» degan qat’iy xulosaga kelsin. 
2.
 
Chiqish  juda  ham  uzoq  vaqt  davom  etishi  maqsadga  muvofiq  emas, 
uning  Sizdan  ma’ruza  eshituvchilar  kutgan  vaqt  hajmida  tashkil  etilishi 
maqsadga  muvofiq.  Agar,  buning  iloji  bo‘lmay  qolsa,  25-30  daqiqalik  ma’ruza 
qilgan  ma’qul.  Ko‘p  vaqt  davom  etgan  tadbir  insonni  charchatib,  uning 
ma’lumotni to‘g‘ri qabul qilishiga mone’likqiladi. 
3.
 
O‘z chiqishlaringizni quyidagi reja asosidauyushtiring. 

---

83 
 
-
 
Kirish 
-
 
Nima to‘g‘risida gapirishingiz kerakligi haqida so‘zlabbering 
-
 
Asosiy qismda kerakli ma’lumotnibering 
-
 
Xulosa qismi 
-
 
Nega bu haqida gapirganingizni tushuntiribbering. 
4.
 
Doimo ma’ruzangizning asosiy maqsadini nazardan qochirmang. 
5.
 
Birinchi  o‘n  daqiqada  yangi  ma’lumotlar  va  fikrlar  bering,  keyingi  o‘n 
daqiqada 
bu 
ma’lumotlar 
bilan 
bog‘liq 
yaxshi 
va 
yomon 
imkoniyatlarni/sharoitlarni  tushuntirib,  uni  Sizni  eshituvchilar  qiziqishlari  bilan 
solishtiring. Oxirgi o‘n daqiqada yuqorida gapirganlaringizdan  hulosa chiqaring 
va xodisalarning keyinchalik rivojlanish yo‘nalishlariniko‘rsating. 
6.
 
Hulosa 
sifatida, 
albatta, 
tinglovchilardan 
nima 
xoxlayotganligingizni eslatib qo‘yishni yoddanchiqarmang. 
7.
 
Qog‘ozga/daftarga/kitobga  qaramasdan  gapiring.  Agar,  texnik 
imkoniyatlar bo‘lsa, kompyuter prezentatsiyasidanfoydalaning. 
8.
 
Ko‘proq «Siz» va «Bizlar» deb gapiring, «Men» ni kamroq ishlating. 
9.
 
Esingizda  qolsin  -  ommaviy  chiqishingizning  taxminan  90  foizi 
o‘zingizning  kimligingiz  haqida  ommaga  ma’lumot  berishdir.  Chiqishingiz 
muvaffaqiyatiningfaqatgina10foizgayaqiniginaSizninggapirayotgan 
gapingiz  ma’nosi bilan bog‘liq, 40 foizi esa ovozingiz,  intonatsiya va ritmingiz 
bilan va nihoyat 50 foizi gavda harakatingiz (
ya’ni, bosh harakati, qo‘l va oyoq 
harakati, ko‘zlar xolati
) bilananiqlanadi. 
10.
 
Gapirayotganda  intonatsiyani  va  jestikulyatsiyani  (
qo‘l  va  tana 
harakatlarini) 
asosiy fikrga urg‘u berish uchun ishlatishga harakatqiling. 
11.
 
Auditoriyada  ko‘proq  harakat  qiling,  jonsiz  predmetday  sahnada 
qotib turmang. 
12.
 
Ma’ruzangizda  vizual  qo‘llanmalarni  ishlatishga  harakat  qiling. 

---

84 
 
Masalan,  chizmalarni,  grafiklarni,  plakatlarni,  oddiy  va  multimedia  slaydlarni, 
video  va  audio  materiallarni  ishlatish  yaxshi  natijalarga  olib  keladi.  Lekin, 
ularning ishlatilishini xonaning katta-kichikligi va odamlar soni bilan mutanosib 
ravishda amalgaoshiring. 
13.
 
Quyidagi  qoidani  ishlatishingiz  mumkin:  «
Har  bir  asosiy  fikrga 
bittako‘rsatuv
». 
14.
 
Myenga  hech  kim  bermaydi  deb  o‘ylagan  savollaringizga  albatta, 
javob tayyorlabkeling. 
15.
 
Agar,  berilgan  savolga  javobni  bilmasangiz,  uni  bilaman  deb 
ko‘rsatishga  harakat  qilmang.  O‘ylab  ko‘rib,  ma’nosiga  etganingizdan  so‘ng, 
javob berishingiz haqida va’da bering yoki «
Javobni quyidagi sabablarga ko‘ra 
bilmayman
»  deb  rostini  ayting.  Oxirida  o‘z  fikringizning  qanday  ekanligni 
quyidagicha  tarzda  qo‘shib  qo‘ysangiz  ham  bo‘ladi.  «
Lekin,  men  bu  haqda 
quyidagilarni ayta olaman .........
”. 
16.
 
Ma’ruzangiz rejasini tuzing va ommaviy chiqishdan oldin  uni biror-
bir kimsagako‘rsating. 
17.
 
O‘z ma’ruzangizni video/audio kassetaga yoki diskka yozib oling va 
uni tanqidiy/kritik nuqtai-nazardan qayta ko‘ribchiqing. 
18.
 
Ma’ruzadan oldin juda ham to‘yib ovqat emang.