|
2-topshiriq. Matnni o‘qing. Matn yuzasidan savollar tuzing.
Muloqot va uning turlari
Muloqotning hayotimizdagi shakl va koʻrinishlariga kelsak,
uning har bir shaxsning hayotiy vaziyatlarga mos
keladigan,
oʻsha
vaziyatlardan
kelib
chiqadigan
koʻrinishlari va turlari haqida gapirish mumkin.
Har qanday muloqot yo rasmiy yoki norasmiy tusda
boʻladi. Agar, rasmiy muloqot odamlarning jamiyatda bajaradigan rasmiy
Har qanday
muloqot yo
rasmiy
yoki
norasmiy
tusda bo
ʻ
ladi.
«Kommunika
tsiya»soʻzi
lotincha
“communica
re” soʻzidan
kelib chiqqan
boʻlib, xabar
bermoq,
qatnashmoq,
boʻlishmoq,
umumlashtir
moq degan
ma’nolarni
anglatadi.
30
vazifalari va xulq-atvor normalaridan kelib chiqsa (masalan, rahbarning oʻz qoʻl
ostida ishlayotgan xodimlar bilan muloqoti, professorning talaba bilan muloqoti va
hokazo,) norasmiy muloqot – bu odamning Shaxsiy munosabatlariga tayanadi va
uning mazmuni oʻsha suhbatdoshlarning fikr-oʻylari, niyat-maqsadlari hamda
emotsional munosabatlari bilan belgilanadi. Masalan, doʻstlar suhbati, poyezdda
uzoq safarga chiqqan yoʻlovchilar suhbati, tanaffus vaqti talabalarning sport,
moda, shaxsiy munosabatlar borasidagi munozaralari. Odamlarning asl tabiatlariga
mos boʻlgani uchun ham norasmiy muloqot doimo odamlarning hayotida koʻproq
vaqtini oladi va bunda ular charchamaydilar. Lekin, shuni ta’kidlash kerakki,
odamda ana shunday muloqotga ham qobiliyatlar kerak, ya’ni uning qanchalik
sergapligi, ochiq koʻngilligi, suhbatlashish yoʻllarini bilishi, til topishish qobiliyati,
oʻzgalarni tushunish va boshqa shaxsiy sifatlari kundalik muloqotning samarasiga
bevosita ta’sir koʻrsatadi. Shuning uchun, hamma odam ham rahbar boʻlolmaydi,
ayniqsa, pedagogik ishga hamma ham qoʻl uravermaydi, chunki, buning uchun
undan rasmiy, ham norasmiy muloqot texnikasidan xabardorlik talab qilinadi.
Faktlar, gʻoyalar, fikrlar, hissiyot va aloqalarning almashinuv
jarayonidir. Kommunikatsiya yakka shaxslar va tashkilotlarning
mohiyat vatushunchalarini bir-birlari bilan boʻlishish vositasidir.
Insoniyatning toʻsiqlar va chegaralar osha aloqa qilish qobiliyati
insoniyat rivojiga hissa qoʻshgan. Dunyo bo‘ylab tez va samarali
aloqa qilish qobiliyati dunyoni toraytirdi va «globalizatsiya»ni
haqiqatga aylantirdi.
Kommunikatsiya muayyan mamlakat yo madaniyat yoki bir
tilda soʻzlashuvchilar guruhiga mansub odamlarning bir-birlari
bilan va boshqa mamlakat yo madaniyat yoki bir tilda
soʻzlashuvchilar guruhiga mansub odamlar bilan oʻzaro
faoliyatlari va aloqa qilishlarida muhim oʻrin tutadi. Kommunikativ
aloqa inson hayotiga ma’no qoʻshadi. U munosabat yaratishga va
muhabbatni shakllantirishga yordam beradi, oʻzaro tushunishni
Aloqaning
asosiy maqsadi
ma’lumot
berish, aniq
nuqtai nazarni
amalga oshirish
yoki harakatga
erishishdir.
31
ragʻbatlantiradi. U bizning butun jahon toʻgʻrisidagi bilimimizni
boyitib, turmushimizni munosib qiladi.
Muloqotga
ikki va undan ortiq kishilarning oʻzaro tushunish va xohlangan
harakatining amalga oshirilishi deb ta’rif berilishi mumkin. Bu soʻzlar va
belgilar orqali ma’lumot almashinuvidir. Bu faktlar, gʻoyalar va nuqtai nazar
almashinuvi umumiy qiziqishlar maqsad va harakatlarni amalga oshiradi.
Amerika Menejment Assotsiatsiyasi «kommunikatsiya ma’no almashinuvining
natijasi boʻluvchi har qanday xatti-harakatdir», deb ta’rif beradi. Piter Litl
muloqotga quyidagicha ta’rif beradi: «Muloqot yakka shaxslar va tashkilotlar
oʻrtasidagi ma’lumot beruvchi jarayon boʻlib, u tushunish javobini keltirib
chiqaradi». Nyuman va Sammer Juniorning ta’kidlashicha, «Muloqot – ikki yoki
undan koʻp shaxslarning faktlar, gʻoyalar, fikrlar yoki his-tuygʻulari
almashinuvidir». Keys Vevisning fikriga koʻra, «Bir insondan boshqasiga
ma’lumot va tushunchani yetkazish jarayonidir. Bu, ayniqsa, insonlar oʻrtasidagi
ma’no-mohiyat
koʻprigidir.
Koʻprikdan
faoydalanish
orqali
inson
tushunmovchiliklar daryosidan xavfsiz oʻtib olishi mumkin”. Lyuis A.Allen: «
Muloqot – boshqa bir inson idrokida tushuncha yaratishni xohlaganda amalga
oshirilgan barcha narsalar jamlanmasidir. U gapirish, eshitish, tushunishning
tizimli va davomiy jarayonidir», deya izohlaydi. Shunday qilib, aloqaning asosiy
maqsadi ma’lumot berish, aniq nuqtai nazarni amalga oshirish yoki harakatga
erishishdir.
32
1.
Koʻrsatma
uchun:
koʻrsatma berish funksiyasi oʻzgarmas boʻladi va muhimi buyurish xususiyati
bilan shugʻullanadi. Ozmi-koʻpmi buyurish xususiyatidadir. Bu bilan aloqa
qiluvchi keyingi darajadagi shaxsga muayyan vazifalarni bajarishiga imkoniyat
yaratish uchun kerakli koʻrsatmalarni va yoʻriqlarni berishi tushuniladi. Bunda
koʻrsatmalar, asosan, yuqori darajadan quyi darajaga beriladi.
2. Integrallashish uchun: bu jamlovchi funksiya boʻlib, unda integrallashuv
faoliyatlari sinaladi. Integrallashuv funksiyasi, asosan, biznes tashkilotlarining
turli xil funksiyalari oʻrtasidagi oʻzaro munosabatlarni amalga oshirishdir. U turli
boshqaruv funksiyalarining birlashuviga yordam beradi.
3. Ma’lumot berish uchun: tashkilotdagi muloqot funksiyalari yoki shaxs va
guruhning muayyan vazifasi yoki kompaniya siyosati(tartib –qoidalari), yo
boʻlmasa, jarayonlari haqida ma’lumot berishdir. Yuqori darajadagi boshqaruv
a’zolari quyi darajaga oʻrta daraja vakillari orqali siyosat (tartib-qoidalari)
yetkazadilar. Oʻz navbatida, quyi daraja munosabatlarini oʻrta daraja vakillari
orqali yetkazadilar. Ma’lumot tashkilotda vertikal, gorizontal va diagonal tarzda
yoyilishi mumkin. Muloqotning asosiy maqsadi ma’lumotga ega boʻlish yoki
boshqalarga xabar berishdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
