Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti o‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi

Muomala va muloqot qoidalari 
6-topshiriq:. Insonlar bilan muloqotning asosiyusullari. 
Ko‘pchilik  insonlar,  ayniqsa  yoshlar  o‘zlarini  zamonaviy  jamiyat  va 
jamoada qanday tutishlari kerakligi haqidagi, uyda va ishxonada nimalarga e’tibor 
berishlari  lozimligi,  savdoda,  ish  vaqtida  insonlar  bilan   qanday  munosabatda 
bo‘lish  maqsadga  muvofiqligi,  do‘stona  va  amaliy  ko‘rinishdagi  suhbatlarni 
qanday  qilib  olib  borish  to‘g‘risidagi,  oila  va  ishxonadagi  konflikt  sharoitlarda 

---

322 
 
nimalar qilish mumkinligi haqidagi yangi va zamonaviy adabiyotlar bilan tanisha 
olmadilar,  chunki  ular  o‘z  vaqtida  yaratilmadi  va  natijada  bu  sohaga  oid  ta’lim-
tarbiya  berish  ishi  ancha  oqsab  qoldi.  Jamiyat  hayotini  va  uning  hozirgi  holatini 
faqatgina  o‘zaro  munosabatlar  qoidalari  mukammal  emasligi  bilan  tushuntirish 
juda  ham  soddalik  bo‘lgan  bo‘lar  edi.  Ammo  bunday  qonun-qoidalarning  katta 
madaniy ahamiyatini rad etish ham katta xatolik bo‘lar edi. Shuni ham ta’kidlash 
kerakki,  atrofdagilar  bilan  muloqot  qoidalarini  yaxshi  bilmaslik  ko‘pchilik 
odamlar,  ayniqsa,  tadbirkorlar  oldida  kattagina  muammolarni  keltirib  chiqarishi 
mumkin.  Bu  sohada  o‘tkazilgan  ko‘p  yillik  tadqiqotlar  shuni  ko‘rsatadiki, 
moliyaviy  munosabatlarda  muvaffaqiyat  qozonish,  xatto  iqtisodiyotning  texnik 
sohalarida ham faqatgina 15% gina texnik bilimlarga, qolgan 85% esa hamkasblar 
bilan  muomala  qila  bilish,  boshqacha  qilib  aytganda,  odamlarga  rahbarlik 
qilishdagi  shaxsiy  fazilatlar  va  qobiliyatlarga  bog‘liq  ekan.  Amerikalik  tanikli 
biznesmen  Jon  Rokfeller  shunday  degan  ekan:  «
Odamlar  bilan  muomala  qilish 
malakasi  xuddi  shakar  yoki  kofega  o‘xshash  sotib  olinishi  mumkin  bo‘lgan 
tovardir.  Men  dunyodagi  barcha  narsalardan  ko‘ra,  ana  shu  malaka  uchun 
ko‘proq haqto‘layman
». 
Omad,  muvaffaqiyat,  do‘stlar,  sog‘liq  –  bular  hammasi  ko‘pchilik  insonlar 
uchun oddiy insoniy baxt bilan bog‘liq bo‘lgan asosiy tushunchalardir. Xuddi shu 
baxtga  qanday  erishish  usullarini  Deyl  Karnegi  o‘z  kitoblarida  batafsil  xolda, 
tarixiy  dalillarga  tayangan  tarzda  tushuntiradi  va  ularni  ustalik  bilan  ko‘rsatib 
beradi.  Insoniy  munosabatlar  xuddi  fan,  san’at  yoki  texnika  kabi  umuminsoniy 
madaniyatning  bir  bo‘lagidir  va  shuning  uchun  ham  bu  sohadagi  kitoblarni 
yaratish  ham  muhim  ish  bo‘lib  hisoblanishi  kerak.  Bunday  kitoblar  insonlarga 
ularning  kundalik  muammolarini  ijobiy  hal qilish  uchun suv bilan  havodek zarur 
desak, xato qilmagan bo‘lar edik. Ular hayotda muvaffaqiyatga erishishga va boy-
badavlat  yashashga  ko‘maklashish  uchun  ham  zarurdir.  Ular  insonlarni  ijodiy 
hamda  ijobiy  fikrlashga  majbur qiladi,  o‘zlari uchun kerakli  va eng to‘g‘ri  yo‘lni 
tanlab olishlari uchun xizmatqiladi. 

---

323 
 
 
Agar  siz  insonning  tashqi  qiyofasi  va  uningtabiatibir-biri  bilan  qanday 
bog‘liqligini  yaxshi  bilib  olsangiz,  harqandaykishining  hoh  yaxshi,  hoh  yomon 
odat  va  hislatlarini  hech  bir  tajriba,tekshiruvvaimtihon  qilmasdan  ham  osongina 
bilib  olishingizmumkin.Bunday  odat  va  hislatlar  tug‘ma  yoki  uning  xayoti 
davomidaorttirilganham 
bo‘lishi 
mumkin. 
Agarda 
har 
bir 
kishining 
qiyofasidanuningyaxshi 
hislatlari 
ayon 
bo‘lib 
tursa, 
uni 
do‘st 
va 
ulfatqilishingizmumkin. 
Ammouningqiyofasidanyomonhislatvafe’l-
atvorlarinamoyonbo‘lib 
turgan 
bo‘lsa, 
u 
kishi 
bilan 
suhbatni 
va 
oshnogarchiliklarnitarkqilib, 
yomonliklardan 
saqlanishingiz 
mumkin 
bo‘ladi.Ko‘pchilikfaylasuflar  va  ruhshunoslarning  ilmiy  izlanishlaridan  hamda 
ko‘plab  tajribalaridan  ma’lum  bo‘lganki,  har  kimsaning  tashqi  ko‘rinishidagi 
alomatlar uning ichki dunyosini va ruhiyatini ma’lum ma’noda aks ettirar ekan.