Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti o‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi

2-topshiriq. Matnni o‘qing. Ma’lumotlardan foydalanib iqtisodiyot nazariyasi 
fanidan 1-ma’ruzani qisqartiring. 
 
Matnda  qisqartirib  tuzatishlarni  amalga  oshirishdan  maqsad,  avvalo,  matn 
hajmini kichraytirish va shu yo‘l bilan uni maqbul o‘lchamga keltirish, qolaversa, 
ortiqchaliklardan  holi  qilishdir.  Qisqartirib  tuzatishining  o‘qib  tuzatishdan  farqi 
shundaki,  bunda  matnga  bevosita  qo‘l  uriladi.  Shunga  ko‘ra,  muharrir  matnning 
mazmuniy va sintaktik qurilishini hisobga olishi lozim. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Matnniqisqartirishquyidagiyo‘llarbilanamalgaoshiriladi: 
- matnning asosiy fikrini ifodalovchi gaplarni ajrata olish; 
-  gaplardagi  uyushiq  va  ajratilgan  bo‘laklarni,  kiritma  va  ilova  qurilmalarni 
qisqartirish,  qo‘shimcha  fikr  ifodalovchi  gaplarini,  sintaktik  parallellar  va  takrorlarni 
qisqartirish; 
-  birikmalarni  ma’nodosh  so‘zlarga,  sodda  yoyiq  gaplarni  yig‘iq  gaplarga, 
qo‘shma gaplarni sodda gaplarga, ko‘chirma gaplarni o‘zlashtirma gaplarga aylantirish; 
- matnni qisqa mazmunli tarkibiy qismlarga ajratish; 
- birikmalarni va boshqa tasviriy ifodalarni sodda va ixcham shaklga keltirish. 
 

---

203 
 
Manbadan  olinayotgan  ko‘chirmalar  hech  bir  o‘zgarishsiz,  qo‘shtirnoq  ichida 
keltirilishi  va  manbasi aniq ko‘rsatilishi shart. Matnda, ayniqsa, rasmiy  matnlarda 
kishilarning  ismi-familiyasini,  lavozimlarini,  tashkilot,  muassasalar  nomlarini, 
geografik  joy  nomlarini  yozishda  har  xillikka  yo‘l  qo‘yib  bo‘lmaydi.  Shartli 
qisqartmalar ham o‘zbek tili lug‘atlarida keltirilgan tarzda amalga oshirilishi to‘g‘ri 
bo‘ladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Umuman,  bu  kabi  holatlarni  yozish  va  tahrir  qilishda  ma’lum  me’yorga 
keltirilgan, 
ko‘pchilikka 
ma’qul 
bo‘lib, 
tilda 
qonun-qoidalar 
bilan 
mustahkamlangan variantlardan foydalanish lozim.