Denov 2020 Режа: O’lka tarixini o’rganishda antropologiyaning o’rni

Zarafshon vohasi aholisi. Zarafshon vohasi hududida Yevroosiyoning yevropoed va mongoloid kabi ikki asosiy irq o’rtasida chegara mintaqasini tashkil etadi. Yuqorida ta’kidlab o’tilgandek, 1971 yili arxeologik G.V.Shishkin Afrosiyobning shimoliy qismida o’rta asrlarga oid juda qalin qatlam ostida er.av. V asrga oid, ya’ni bundan 2500 yil ilgari yashagan odam skletini topdi. Skelet qadimgi so’g’dlik 172 sm, tiriklikdagi vazni 68 kg ga yaqin bo’lgan. Ularning bosh tuzilishi hozirgi o’zbek va tojiklarga o’xshash va orqa tomoni yassi bo’lgan. bu esa O’rta Osiyoda bolani beshikka yotqizish qadimdayoq keng tarqalganini ko’rsatadi. So’g’dliklarning peshonasi tik va keng, qirraburun bo’lgan. beti o’rtacha kenglikda, lekin mongoloid irqqa xos yuz yapaloqligi ko’rinmaydi. Bu belgilar so’g’dliklarning yevropoed irqiga mansub ekanligidan dalolat beradi, ular o’zining irqiy xususiyatlari bilan shu davrdagi Shimoliy Baqtriya odamlariga o’xshaydi. Demak, yevropoed irqiga mansub O’rta Osiyo Ikki daryo oralig’i tipi, ya’ni hozirgi o’zbeklarga va tekislikda yashovchi tojiklarga xos tip er.av. 1 ming yillik o’rtalaridayoq So’g’d hududida tarqalgan. Shuni ta’kidlash kerakk, yuqorida keltirilgan antropologik tipdan tashqari, so’g’dliklar orasida uzun boshli O’rta yer dengizi irqiga mansub bo’lgan.

Dastlabki etnografik ma’lumotlar ibtidoiy jamiyat qaror topganidan keyin qabilalar o’rtasida aloqalar o’rnatilishi natijasida to’plana boshlangan. O’sha davrdayoq ayrim qshni qabila, elat va xalqlarning maishiy turmushi, etnik xususiyatlarini o’rganish taqozasi bilan vujudga kelgan. O’zbek xalqining eng qadimiy ajdodlari to’g’risida ma’lumotlar juda kam. Sharq mustabidlari, ayniqsa, qadimgi Eron, Bobil, Ossuriya hukmdorlari o’zlarini ulug’lash maqsadida toshga bitilgan zafarnomalarida bosib olingan va bo’ysundirilgan elat va xalqlarni tilga olganlar. Shular ichida O’rta Osiyoliklarning qadimiy ajdodlari to’g’risida ham ma’lumotlar mavjud.

O’zbeklarning ko’p qirrali qishloq xo’jaligi asrlar osha to’plangan an’anaviy tajribaga tayanadi. O’zbekstonning hozirgi hududi tabiiy –geografik sharoitiga qarab uchta qishloq xo’jaligi mintaqasiga: tog’li va tog’ oldi (20.25%), sug’orma yerlar (18.12), va dasht – yaylovlarga bo’linadi. O’zbekiston hududidagi ziroatchilik sug’orish xususiyatlariga va ekin turlari bilan ham farqlangan, masalan, sug’orma dehqonchilik mahalliy aholi sug’oriladigan yerlarni “lalmi” yoki “bahori”, deb nomlanganlar. Sug’orma dehqonchilik xo’jaliklari asosan, qadimiy vohalarda – Xorazm, Buxoro, Samarqand, Toshkent vohalarida Qashqadaryo, Surxondaryo va Farg’ona vodiysida joylashgan.

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ