Dem alıw ha’m shıg’arıw mexanizmi

Dem alıw ha’m shıg’arıw mexanizmi.
Dem alıw (inspiratsiya)  qubılısı  ko’kirek  kletkasının’ u’sh ta’repke ken’eyiw ha’m  ha’rekет etiw  na’tiyjesine  payda boladı. Bunday xa’reketler joqarı, qaptalg’a ha’m aldıg’a artqa qıymıldaw na’tiyjesinde iske asadı. Ko’kirek kletkasının’ ken’eyiwi qabırg’a aralıq bulshıq etlerdin’ qatnasında, olardın’ qısqarıwında iske asadı. Ko’kirek  kletkası  bulshıq etlerinin’ ha’m diafragma bulshıq etinin’ dem alıwg’a qatnasına baylanıslı dem alıw tipleri anıqlanıp olarg’a ko’kirek yamasa qabırg’a, qarın diafragmalıq dem alıw tipleri dep at berilgen. Er adamlarda qarındı qıymıldatıw tipindegi yag’nıy dem alg’anda qarın bulshıq etleri xa’reketke kelse, al nasharlarg’a ko’kirek bulshıq etleri xa’reketke kelip ko’kirek penen dem alıw tipi anıqlanadı. Biraq ayırım jag’daylarda, a’sirese  fizikalıq jumıs waqtında dem alıw protsessine iyin ha’m moyın bulshıq etleri qatnasadı. Sonlıqtan bulardı ja’rdemshi bulshıq etler dep ataymız. Dem shıg’arıw (ekspiratsiya) qabırg’a aralıq bulshıq etlerdin’ bosasıwı ha’m diafragma bulshıq etinin’ joqarıя ko’teriliwi na’tiyjesinde iske asadı.

O’kpe ventilyatsiyası (shamallawshılıg’ı) Qannın’ tarqatıpberiwi.  Sırtqı dem alıwapparatı iskerligin u’yreniw ushın meditsinada, klinikalıq praktikada ha’m fiziologiyalıq laboratoriyada o’kpenin’ shamallaw ko’lemin yag’nıy o’kpede xawa aylanısının’ mug’darın anıqlaydı. Bunda tiykarınan tu’rliko’lem anıqlanadı.1.Dem alıwko’lemi bunda adam tınısh jag’dayda normal dem aladı ha’m dem shıg’aradı (300700 ml) 2.Qosımsha ko’lem bunda adam tınıshdem alıp bolıp, ja’ne ko’kiregin kerip dem alsa onda belgili mug’dardag’I hawa ja’ne ko’kirek kletkasаkiredi. Mine bul  xawa  ko’lemi  qosımsha  ko’lem  dep ataladı  (1500-2000 ml.) 3.Rezerv (zapas) ko’lem - bul erkin dem alıp ha’m erkin dem shıg’arıp bolg’annan keyin teren’ dem shıg’arg’anda ishten shıg’atug’ın hawa ko’lemi bolıp esaplanadı. Onın’ mug’darı (1500-2000 ml.) 4.Qaldıq hawa - bul o’kpeden teren’ dem shıg’arg’annankeyingi onda qalatug’ınhawa mug’darı bolıp,onın’ ko’lemi 1000-1500 ml. mug’darında boladı. Deм alıw ko’lemi ha’m rezerv hawa ko’lemi qosılıp o’kpenin’ tirishilik sıyımlılıg’ın payda etedi. O’kpenin’ tirishilik sıyımlıg’I degenimiz - bul teren’ dem alg’annan keyin, teren’ dem shıg’arg’anda ishten shıqqanhawa mug’darı bolıp esaplanadı. Bul jas adamlarg’a 3,5-4,8 l., nasharlarda 3-3,5 l. mug’darında boladı.


O’kpenin’ tirishilik sıyımlıg’ı ko’rsetkishi ju’da’ o’zgermeli, ol jasqa, jınısqa, adamnın’ boyına, dene salmag’ına denenin’ jaylasıw bag’darına, dem alıw bulshıq etlerinin’ jag’dayına, dem alıw orayının’ qozıwına ha’m basqada bir qatar faktorlarg’a baylanıslı o’zgeredi. O’kpenin’ tirishilik sıyımlılıg’ına baylanıslı sırtqı dem alıw apparatı jumısının’ jag’dayın anıqlawg’a boladı. O’kpenin’ Ulıwma sıyımlılıg’ı - onın’ tirishilik sıyımlılıg’ı ko’leminen ha’m qaldıq hawa mug’darının’ qosındısınan turadı.