Декабрь 2020 21-қисм Тошкент KIMYO FANINI O’QITISHDA VA KIMYO FANINI O’RGANISHDA MATEMATIKA FANINING O’RNI Xuddiyeva Dilafro’z Jumanazarovna Mirishkor tuman 1-sonli maktab kimyo fan o’qituvchisi Xo’jayeva Zulfiya To’raxonovna Mirishkor tuman 1-sonli maktab matematika fan o’qituvchisi Annotatsiya : ushbu maqolada kimyo va matematika fanlarining uzviy bog’liqligi hamda
kimyo fanida o’quvchilar duch keladigan ba’zi bir muammolar va ularning yechimlari to’g’risida
so’z boradi.
Kalit so’zlar: matematika, algebraik formulalar, kimyoviy reaksiyalar, hisob-kitob
Kimyo faniga qiziquvchi va fan mutaxassislari kimyoda muvaffaqiyat qozonish uchun asosiy
matematik tushunchalarni, shu jumladan raqamli hisob-kitoblarni, algebraik funktsiyalarni va
ma’lumot bilan ishlash qobiliyatlarini yaxshi tushunishlari kerak.
Matematik g’oyalarni amalda qo’llash, ularni kimyoviy kontekstda qo’llash va ba’zi keng
tarqalgan matematik noto’g’ri tushunchalarni o’rganishni o’quvchilarga targ’ib qilish zarur. Fan
boshqa fanlarga nisbatan murakkabligini hisobga olgan holda osonlashtirgan holda darslarni
tashkil qilish maqsadga muvofiq. Matematik tushunchaning yetishmasligi kimyo fanini
o’rganayotgan o’quvchilarga turli muammolarni keltirib chiqaradi. Kimyo va matematika fani
bir-biri bilan uzviy bog’liqdir.
Matematik g’oyalarni kimyoviy masalalarga tatbiq etishda o’quvchilar duch keladigan
qiyinchiliklarni oldini olish, dars davomida savol-javob qilish sharoitini yaratish kerak. Shunda
o’quvchilar o’zlari uchun qiyinchilik tug’diryotgan mavzularni yaxshi o’zlashtirib olishlari
hamda tushunmagan savollariga ustozdan javob olishlari mumkin.
Matematika fanidan kimyoda foydalanishda o’quvchilarni qo’llab-quvvatlash ularni ikki fanni
birga bog’lab o’rganishga imkoniyat yaratadi.
Kimyogarlarning yetarlicha hisoblash darajasiga ega bo’lish zarurati ko’pincha fizik kimyo
sohasida ishlaydiganlarda uchraydi. So’nggi yillarda analitik kimyogar uchun ishlatilishi mumkin
bo’lgan juda ko’p matematik manbalar ishlab chiqarildi. Bularni matematiklar tomonidan ishlab
chiqarilgan, turli fanlarda ishlatilishi mumkin bo’lgan, tor doiradagi fizik olimlar va kimyogarlar
uchun maxsus yozilganligiga ajratish mumkin. O’quvchilar ko’pincha matematika fanida
tushunmay qolgan mavzularini ustozdan so’ray olmay qoladi. Bu jarayon kimyo faniga ta’sir
qilishi mumkin. Sababi o’quvchi tushunmay qolgan matematik amal yoki formulalar kimyo
fanida juda kerak bo’lishi mumkin.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak matematikaga doir bilim doirasi keng o’quvchi kimyo fanini
o’rganishda qiynalmaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1. D.j. Bekchanov “получение и физико-химические свойства азот и фосфор содержа-
щих ионитов на основе поливинилхлорида”